Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Артыле́рыя. У XIX ст. (Гіст. лекс., 245) ці пач. XX ст. (Гіст. мовы, 2, 148) з рус. (Крукоўскі, Уплыў, 82; Курс. суч., 166), дзе з 1695 (Шанскі, 1, А, 149–150; Фасмер, 1, 89). Яшчэ Тацішчаў лічыў, што гэта слова з польскай ці лацінскай (Вінаградаў, Очерки, 58). Магчыма, што слова было вядома ў беларускай і раней XIX ст.; у польскай мове яно з’явілася не раней XVII ст., як і ў нямецкай. Крыніцай польскага слова магло быць франц.artillerie (SWO). На іншыя магчымыя крыніцы рускага і польскага слоў указвае Біржакава, 102, у сувязі з рознымі фанетычнымі варыянтамі рускага слова ў канцы XVII — пачатку XVIII ст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
антыцыпа́цыя
(лац. anticipatio)
1) прадугледжванне, прагноз;
2) заўчасны прыход якой-н. з’явы;
3) экан. выплата грошай па даўгавым абавязацельстве да ўмоўленага тэрміну, спагнанне падатку раней, чым прадугледжана.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ксіло́метр
(ад ксіла- + -метр)
прыбор для вызначэння аб’ёмаў цел няправільнай формы (ранейгал. ч. драўніны) шляхам вымярэння аб’ёму вадкасці, якую выцясняюць гэтыя целы пры апусканні ў сасуд.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
невядо́мы, -ая, -ае.
1. Такі, якога не ведаюць, аб якім няма звестак; незнаёмы.
Н. востраў.
2. Які не карыстаецца вялікай папулярнасцю; малавядомы.
Н. аўтар.
3. Нязведаны, не перажыты раней.
Невядомае пачуццё.
4.у знач.наз.невядо́мы, -ага, м.; невядо́мая, -ай, ж. Незнаёмы, незнаёмая.
Прыходзіў н.
5.у знач.наз.невядо́мае, -ага, н. Аб чым-н. нязведаным.
Крок у невядомае.
6.у знач.наз.невядо́мае, -ага, н. У матэматыцы: велічыня, якую трэба знайсці.
Ураўненне з двума невядомымі.
|| наз.невядо́масць, -і, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ме́ра, -ы, мн. -ы, мер, ж.
1. Адзінка вымярэння.
М. даўжыні.
М. вагі.
2. Велічыня, ступень чаго-н.
3. Дзеянне або сукупнасць дзеянняў, сродкаў для ажыццяўлення чаго-н.
Прыняць рашучыя меры.
Меры сацыяльнай асцярогі.
◊
Знаць меру — праяўляць умеранасць у чым-н.
У меру —
1) дастаткова, 2) якраз столькі, колькі і трэба.
У адной меры — такі самы, як і быў раней, без змен.
Па мерычаго, прыназ. з Р — у адпаведнасці з чым-н., супадаючы з чым-н.
Па меры сіл.
Па меры магчымасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
athwart[əˈθwɔ:t]adv., prep.fml
1. упо́перак; наўско́с;
They put a table athwart the doorway. Яны паставілі стол упоперак дзвярэй.
2. су́праць, супро́ць; насу́перак;
His statement ran athwart what was previously said. Яго словы супярэчылі таму, што было сказана раней.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
4. друкава́ць сенсацы́йную навіну́ (раней за іншых)
♦
scoop the poolinfml заграба́стаць уве́сь прыбы́так
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Тарэ́лка ’талерка, металічны абажур’ (Сцяшк.), ’талерка’ (Ян.; дзятл., астрав., Сл. ПЗБ), тарэ́лка, тары́лка ’фарфоравая ці металічная (раней і драўляная) пасудзіна для яды’ (брэсц., гом., З нар. сл.), тарэ́лка, таре́лка, тарэ́лочка ’неглыбокая міска, талерка’ (Вярэн.). З метатэзай да талерка (гл.) або пазнейшыя запазычанні з рускай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дапха́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1.што. Напхаць поўнасцю, да канца. Дапхаць падушку пухам.// і чаго. Дадаць да раней напханага. Дапхаць саломы ў сяннік.
2.Разм. Штурхаючы перад сабой, дасунуць, дакаціць што‑н. да якога‑н. месца. Ледзь дапхалі воз да двара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)