папраганя́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго-што.
1. Прагнаць, прымусіць пайсці адкуль‑н. усіх, многіх. Нарэшце папраганяў з поля людзей вечар.. І ноч ахінула неўзабаве сваім чорным плашчом зямлю. Мурашка. // Разм. Выгнаць, звольніць з работы ўсіх, многіх. Папраганяць прагульшчыкаў са службы.
2. Правесці, пракласці ў патрэбным кірунку многа чаго‑н. Папраганяць барозны плугам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разгайда́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае і разго́йдаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Рухаючыся туды-сюды, прымусіць гайдацца (гойдацца). Разгайдаць маятнік. □ Тут адразу ўзняўся вецер, Разгайдаў шырокі Сож. Кірэенка.
2. Гайдаючы (гойдаючы) каго‑, што‑н., надаць яму сілу інерцыі для кідання, штуршка і пад. Разгайдаць за рукі-ногі і кінуць у ваду.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падпара́дкаваць, -кую, -куеш, -куе; -куй; -каваны; зак.
1. каго-што. Зрабіць залежным, паставіць у залежнасць ад каго-, чаго-н., прымусіць дзейнічаць адпаведна чаму-н.
П. каго-н. свайму ўплыву.
П. жыццё адзінай мэце.
2. каго-што. Паставіць пад непасрэднае кіраўніцтва, перадаць у чыё-н. непасрэднае распараджэнне, падначаліць.
П. інстытут Акадэміі навук.
3. што. У граматыцы: звязаць паводле спосабу падпарадкавання.
|| незак. падпарадко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. падпара́дкаванне, -я, н.
Знаходзіцца ў чыім-н. падпарадкаванні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
раскруці́ць, -ручу́, -ру́ціш, -ру́ціць; зак.
1. што. Развіць звітае, скручанае.
Р. дрот.
2. што. Разгарнуць, разраўняць (што-н. скручанае).
Р. вуду.
3. што. Разгарнуць, зняць (што-н. наматанае, накручанае).
Р. шалік.
4. што. Прымусіць круціцца з узрастаючай хуткасцю.
Р. кола.
5. што. Пашырыць у дыяметры.
Р. дзірку.
6. перан., каго. Зрабіць каго-н. вядомым, папулярным (разм.).
Р. маладога спевака.
|| незак. раскру́чваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. раскру́чванне, -я, н. і раскру́тка, -і, ДМ -тцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
растрэ́сці, -расу́, -расе́ш, -расе́; -расём, -расяце́, -расу́ць; растро́с, -рэ́сла і -расла́, -рэ́сла і -расло́; -расі́; -рэ́сены; зак.
1. што. Трасучы, раскідаць, рассыпаць.
Р. сена.
2. што, перан. Страціць, згубіць (разм.).
Пакуль ехаў, растрос усе свае веды.
3. што. Разбурыць, прымусіць распасціся.
Р. воз.
4. каго-што. Натаміць, намучыць пры трасучай яздзе (разм.).
За дарогу яго растрэсла (безас.).
|| незак. растраса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і растрэ́сваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. растраса́нне, -я, н. і растрэ́сванне,-я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
сце́нка¹, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
1. гл. сцяна.
2. Бок якога-н. пустога прадмета; абалонка якога-н. унутранага органа, поласці.
С. шафы.
С. страўніка.
3. перан. Шчыльны, самкнуты рад байцоў у кулачнай бойцы.
С. кінулася на сценку.
4. Прадмет мэблі ў выглядзе шырокай на ўсю сцяну шафы са шматлікімі секцыямі разнастайнага прызначэння (разм.).
Старамодная с.
◊
Паставіць да сценкі (разм.) — расстраляць.
Прыперці да сценкі каго (разм.) — сілай прымусіць зрабіць што-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
уварва́ць, -ву́, -ве́ш, -ве́; -вём, -вяце́, -ву́ць; -ві́; -ва́ны; зак.
1. што і чаго. Хуткім рухам вырваць невялікую частку чаго-н.
У. жменю сена.
У. грошай (перан.). У. часу для размовы (перан.: выкраіць).
2. што і чаго. Прымусіць каго-н. патраціць час, энергію, сілы і пад. (разм.).
Колькі ён мне здароўя ўварваў!
3. каго і без дап. Укусіць.
Сабака ўварваў за нагу.
|| незак. урыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
падварушы́ць, ‑рушу, ‑рушыш, ‑рушыць; зак., каго-што.
1. Паварушыць злёгку, нямнога; раскідаць, разгрэбці. Падварушыць сена. □ Дзед прысеў.. ля дзверцаў, падварушыў дровы, і праз дзірачкі дзверцаў выбліснулі залатыя прамяні. Сабаленка.
2. перан. Прымусіць рабіць што‑н. лепш, хутчэй; ажывіць справу. Валодзю Іванову трэба правесці ў калгасе камсамольскі сход, падварушыць трохі камсамольцаў, а то прыціхлі нешта. Палтаран.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папха́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм.
1. Запхнуць куды‑н., у што‑н. усё, многае. Папхаць рэчы ў чамадан.
2. Штурхаючы, прымусіць ісці, рухацца ў якім‑н. напрамку. — А можна плыцік зрабіць каля вострава, — не здаваўся Віця. — Пагрузім рэчы на плыцік і папхаем перад сабою. Місько.
3. і без дап. Пхаць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пато́ля ’спагада, спачувальныя адносіны да слабейших’, ’патуранне, воля, свабода’, ’задаволенасць, заспакоенасць’ (ТСБМ, Шат.; стаўб., Сл. бел. фраз.; лях., шчуч., Сл. ПЗБ), ’палягчэнне’, ’міласць, ласка’ (Яруш.), ’непрыемнасць, скруха’ (Сцяшк.), патолі́й ’патуранне’ (Зянк.). Утворана пры дапамозе прыстаўкі па‑ ад прасл. toliti (укр. у‑толи́тися ’здаволіцца’, рус. у‑толи́ть ’тс’, ’напатоліць’, славен. tóliti ’уціхамірваць, суцішаць’, серб.-харв. у‑то̀лити ’сціхнуць’, балг. утолявам ’суцішаць’, ст.-слав. оу‑толити ’угаворваць, спакушаць, схіляць’, ’слухацца, падкарацца’), роднаснага да літ. tìlti ’змоўкнуць’, tìldyti ’прымусіць маўчаць’, tylė́ti ’маўчаць’, tylà ’маўчанне’, лат. tilinât ’патураць (дзіцяці)’, ст.-ірл. tuilim ’сплю’, ст.-в.-ням. stilli ’ціхі’ (Фасмер, 4, 71).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)