Рато́рда ’спецыяльная печ на смалакурным заводзе’ (Скарбы). Параўн. рэто́рта ’хімічны посуд з выгнутым горлам’ (ТСБМ), што, відаць, запазычана з рус.рето́рта ’тс’. Тэхнічны тэрмін запазычаны, хутчэй за ўсё, вусным шляхам (азванчэнне т у інтэрвакальным становішчы) з ням.Retorte ’тс’, што з франц.retorte з лац.retortus ’загнуты назад, выгнуты’ (< retorqueō, ‑ēre), гл. Фасмер, 3, 475.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Го́ран, гарно́ ’горан’ (БРС, Нас., Шат., Касп., Сл. паўн.-зах.). Рус.горн, го́рон, укр.горно́, го́рен, горн. Далей сюды адносяцца польск.garnek, чэш.hrnek ’гаршчок’ і г. д. Роднаснымі з’яўляюцца лац.fornus ’печ’, ст.-інд.ghṛṇá‑ ’жар’. І.‑е. *guhr̥no‑ (да дзеяслова *guher‑ ’гарэць’). Гл. Фасмер, 1, 442; вельмі падрабязна Трубачоў, Эт. сл., 7, 210–211.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пачны́ ’стравы’ (зэльв., Сцяшк.). Не зусім ясна. Відаць, утворана пры дапамозе суфікса ‑ь‑по (Слаўскі, SP, 136) ад назоўніка печ (< прасл.pektь). Мена пе‑ ў па‑ характэрная сакаючым гаворкам: галосная е (< ё) пасля губных пераходзіць у ‑α‑, напр., баліціса (з-пад Белавежскай пушчы) ’мыць бялізну’ < beliti sę, нават е (< е) > а: лун.пачаніна ’апёк’ (Сл. Брэс.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пачу́ра, пычура ’невялікая выемка ў печы’ (ганц., Сл. Брэс.). Укр.пічу́рка, рус.печу́рка ’ніша ў печы’, польск.pieczura ’тс’, ’ямка ля коміна для попелу і вуголля’, якое, відаць, з усх.-слав.печура, утворанага ад печ (гл.) пры дапамозе экспрэсіўнага суфікса ‑ура (< прасл.‑ura). Пачатковае па‑ замест пе‑ (ці пі‑) — вынік ацвярдзення губных перад e(< Je, е).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пры́печак, ‑чка, м.
1. Месца, пляцоўка перад чалеснікамі печы. На руках [маці] данесла яго да прыпечка, а як узяла на вілкі і падняла, каб падаць яго далей у печ, рукі задрыжалі, закружылася галава і чыгун перавярнуўся.Галавач.[Люда] расклала на прыпечку з трэсак агеньчык.Хадкевіч.
2. Выступ печы або дашчаны насціл каля печы, на якім можна сядзець або ставіць што‑н.; прымурак. На прыпечку змардаваная гаспадыня, вурк[очучы] верацяном, цягне бясконцую, як жыццёвая нягода, нітку.Зарэцкі.Андрэйка скочыў на прыпечак, потым на печку і, натужыўшыся, галавою ўзняў адну дошчачку, другую і шмыгануў на дах...Кавалёў.
3.Абл. Выемка для вуголля, попелу ў печы. Аўгінка вымятала памялом печ. Старанна згарнуўшы вуголле ў прыпечак, пачала класці дровы.Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
melting
[ˈmeltɪŋ]1.
n.
1) плаўле́ньне n., пла́ўка f.
2) растава́ньне, распуска́ньне n.
2.
adj.
1) пла́ўкі
2) плаві́льны (цэх, печ)
3) даліка́тны, мя́ккі
4) чульлі́вы, чу́лы
melting point — пункт плаўле́ньня
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
смаля́рня Месца, дзе была спецыяльная печ для гонкі смалы, дзёгцю; смалакурня (БРС). Тое ж смалаку́рка, смалякоўня, смаля́рка, смаля́нка, смаля́чка (Слаўг.), смольня (Гродз.).
□ ур. Смольня каля г. Гродна.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
«ГАРЫ́НЬ»,
завод абліцовачнай фасаднай керамікі ў р.п. Рэчыца Столінскага р-на Брэсцкай вобл. Дзейнічае з 1939 як сезоннае прадпрыемства. У час Вял. Айч. вайны часткова разбураны, у 1946 адноўлены як з-д і рэканструяваны, устаноўлена кальцавая печ для абпальвання вырабаў. З 1968 працуюць тунэльныя печы (3, на вадкім паліве). Сучасная назва з 1973. У якасці сыравіны выкарыстоўвае тугаплаўкія гліны радовішча Столінскія хутары. Асн. прадукцыя (1996): камяні керамічныя абліцовачныя і сценавыя, цэгла, пліты подавыя, жывёлагадоўчыя.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ДАЛЕ́Н (Dalén) Нільс Густаў
(30.11.1869, г. Стэнстарп, Швецыя — 9.12.1937),
шведскі інжынер і вынаходнік. Чл. Шведскай каралеўскай акадэміі (1913), Шведскай акадэміі навук і тэхнікі (1919). Скончыў Ін-т Чалмерса ў г. Гётэбарг (1896). Працаваў у шведскіх кампаніях (карбідна-ацэтыленавай, газавых акумулятараў). Даследаваў паветр. турбіны і помпы, кампрэсары. Распрацаваў газавы акумулятар, эфектыўную печ, вынайшаў аўтам. рэгулятар для крыніц святла на маяках і буях (запальвалі ацэтыленавае полымя з наступленнем цемнаты і гасілі на світанні). Нобелеўская прэмія 1912.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
му́ляр, ‑а, м.
1. Рабочы, які будуе што‑н. з каменя або цэглы. Муляр з цэглы дом кладзе, Сценка ў сценку роўныя.Астрэйка.Каб добра, якасна будаваць, трэба, каб у брыгадзе былі людзі некалькіх кваліфікацыій: цесляры, муляры, тынкоўшчыкі.Кулакоўскі.
2. Пячнік. [Вано] цэлыя дні стаяў каля муляра, які рабіў печ у хаце суседа.Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
