жэ́рдзе Густы, тонкі, малады лес, прыгодны на жэрдзе (БРС). Тое ж жардзё, жардзяўня́к, жэрднік, жардзёўнік (Слаўг.), крёква (Краснап.), крю́чча, кру́чча (Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
заслужы́ць, ‑служу, ‑служыш, ‑служыць; зак., што.
1. Дзейнасцю, паводзінамі выклікаць пэўныя адносіны да сябе; стаць вартым чаго‑н. Заслужыць любоў. Заслужыць павагу. □ Малады настаўнік стараўся, наколькі мог, бліжэй падысці да дзіцячай душы, заслужыць давер’е вучняў. Колас.
2. Набыць права на што‑н. службай, працай; атрымаць за службу, працу. Заслужыць права на адпачынак. Заслужыць медаль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
маршчы́ністы, ‑ая, ‑ае.
Пакрыты маршчынамі. Весць аб арышце Панаса глыбока ўсхвалявала дзеда Талаша. Ён сядзеў пануры, нахмурыўшы свой маршчыністы лоб, і думаў. Колас. // З тварам, пакрытым маршчынамі. Я сустрэўся з .. [паляўнічымі] амаль пад вечар. Адзін малады, чырванашчокі, другі — сухі, маршчыністы. Кандрусевіч. // перан. Які мае няроўную, пакрытую складкамі паверхню. Кара на .. [дубе] маршчыністая, мае гузаватыя наросты. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пані́ч, ‑а, м.
1. Сын пана; малады пан. Даўно схавалі ў склепе пана, паніч стаў за гаспадара. Дубоўка.
2. Разм. Спешчаны чалавек; беларучка. — Збераце камсамольскі сход.. Каго-каго, а разбэшчаных панічоў трэба караць. Карпаў.
3. толькі мн. (панічы́, ‑о́ў). Абл. Тое, што і павой. Па-ранейшаму цвілі пад вокнамі чырвоныя вяргіні, высокія панічы. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыва́блівы, ‑ая, ‑ае.
Які прываблівае, прыцягвае да сябе сваімі якасцямі, уласцівасцямі. Звінеў малады дзявочы смех, радасны і прываблівы. Шамякін. [Аксіння] здавалася яму, як ніколі раней, прываблівай і роднай. Мележ. Мы цешымся, калі набліжаемся да такой мяжы, што пакідае за сабою бязрадасны, цяжкі і пакутлівы кавалак жыцця, і пераходзім у другі яго круг — ясны, прываблівы, жаданы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ста́тны, ‑ая, ‑ае.
Добра, прапарцыянальна складзены, стройны. Статная фігура. □ Марцін, як толькі ўбачыў .. статную постаць [Насці], адразу пачаў ладавацца ў дарогу. Мележ. // Які мае прапарцыянальна складзеную, стройную фігуру, высокі рост. З грамады асабліва вылучаўся Аляксей Алёшка, магутны, статны, вышэйшы на цэлую галаву за сваіх калег. Колас. Іван — малады яшчэ хлапец, рослы, статны, з прыгожым тварам. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ба́лава́ць, ба́лава́цца (Нас., Касп., Сержп.). Рус. ба́лова́ть, укр. балува́ти. Здаецца, можна звязаць з ст.-слав. баловати ’лячыць’, балии ’лекар’, бальство ’медыцына’. Бернекер, 42; Праабражэнскі, 1, 15. Аснова *bal‑ (што в балии ’лекар’), магчыма, да *bajati ’гаварыць’ (→ ’чараваць, лячыць’). Іншыя шукаюць сувязь з ст.-інд. bālás ’малады, дзіцячы’, bālás ’дзіця, хлопчык’. Уленбек, 189. Гл. таксама Фасмер, 1, 117, параўн. яшчэ Шанскі, 1, Б, 27.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Малодуха ’маладзіца’ (пруж., Сл. ПЗБ). Да маладу́ха ’маладзіца’, ’маладая на вяселлі’, драг. молоду́ха ’тс’, укр. молоду́ха ’маладая на вяселлі’, рус. молоду́ха ’маладзіца’, ’маладая жонка’, ’дзяўчына’, ’нявеста’, ’нявестка’, ст.-рус. молодушка ’маладая замужняя жанчына’; польск. młoducha, чэш. mladucha ’маладзіца’, ’нявеста’, славац. mladucha ’маладая перад вяселлем і ў час яго’. Прасл. molduxa, цэнтрам арэалу пашырэння якога з’яўляецца бел. моўная тэрыторыя. Да малады́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Па́шка 1, пашкі ’расшчэплены^ дубчыкі, прыгатавання для пляцення кашоў’ (свісл., Навагр., Сл. ПЗБ), ’скручаная лаза для прывязвання паплёту да крокваў’, ’малады лісточак аеру, які дзеці ядуць’ (свісл., Шатал.). Літуанізм. Параўн. літ. pašinas ’стрэмка’, pašketi, paskinti ’трашчаць’, paškesys ’трэск’ (Арашонкава і інш., Весці, 4, 1969, 126).
◎ Па́шка 2 ’падпаха’ (сураж., Шн. 2) Укр. пашка, рус. смал. пашка ’падпаха’, дан. ’наросхрыст’. Да паха (гл.).⇉,
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́шча ’гай’ (стаўб., Прышч. дыс.), ’малады бярэзнік’ (крыч., Яшк.), ’расліннасць’ (Гарэц., Стан.), ’гадаваны ўчастак лісцевага лесу каля населенага пункта’, ’гарадскі парк’ (рэч., слаўг., Яшк.), ’могілкі’ (маг., Яшк.); ’гародніна’ (Жыв. НС); ’працэс росту, рост, развіццё’ (Клім., Сцяц., Ян.; кобр., Нар. лекс.; брэсц., Жыв. сл.; Сл. Брэс., ТС), ’рост у вышыню’ (Скарбы), ’прарослае збожжа’ (Ян.). З прасл. *orst‑ja < *orsti > расці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)