суглі́ністы, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і суглінкавы. Зямля там была сугліністая, а сілы на яе дбайную апрацоўку заўсёды не хапала. Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

то́есны, ‑ая, ‑ае.

Зусім падобны, аднолькавы, такі ж. Тоесныя ўмовы. Тоесныя з’явы. □ Родная зямля, родны край — паняцці ў Багдановіча тоесныя. Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

піргеёметр

(ад гр. pyr = агонь + ge = зямля + -метр)

прыбор для вымярэння інтэнсіўнасці эфектыўнага вылучэння зямной паверхні.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Ралля́ ’узаранае поле, узараная глеба, ворыва’, ’аранне, земляробства’ (ТСБМ, Мат. Гом., Яшк., Сл. ПЗБ), ’зямля, узараная другі раз’ (Смул.), ролья́ ’узаранае поле’ (ТС), райля́ ’ворыва’ (астрав., Сл. ПЗБ), ро́ля ’тс’ (Нас.), ст.-бел. ролья ’ніва, поле’ (Ст.-бел. лексікон). Параўн. укр. рілля́ ’узаранае поле’, рус. дыял. ро́ля, ро́лья ’ворная зямля, поле’, польск. rola ’свежаўзараная зямля, поле’, в.-луж. rola, н.-луж. rola ’тс’, ’палаб. rühljaa, rülʼă, чэш. role ’поле’, славац. roľa ’узаранае поле, ніва’, славен. (o)ralje ’аранне, узаранае поле’, харв. дыял. ràla, серб. раља ’тс’. Мяркуецца праславянская семантыка ’зямля прызначаная пад ворыва і засеў’ і адпаведна ўтварэнне ад *o‑ra‑ti пры дапамозе суф. ‑lьja > *orlьja (Слаўскі, SP, 1, 106; Сэндзік, Prasł., 74–75), хаця больш імаверна значэнне выніку дзеяння, г. зн. ’зямля, якую ужо ўзаралі’. Гл. Брукнер, 462; Фасмер, 3, 498; Бязлай, 3, 148; Шустар-Шэўц, 2, 1233; Куркіна, Этимология–1998–1999, 82.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пескава́тка ’пясчанае поле’ (паст., ЛА, 2), ’зямля з пясчаным грунтам’ (ваўк., Сл. рэг. лекс.). Укр. (зах.) пісковатиця, рус. песковатка ’пясчаная зямля, дарога’. Ад прасл. паўн. *peskovatь (параўн. бел. пескаваты, укр. пісковатгш, піскуватий, паўд.-рус. пескаватый, польск. piaskowaty, н.-луж. peskowaty ’пясчаны’), якое з *peskovb‑jь < *рёяъкъ > пясок (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прысма́лак ’зямля, якую відаць з-пад снегу на зімовай дарозе’ (Шат.). Да наступнага слова (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сівапёс ‘белаватая, вельмі неўрадлівая зямля’ (Юрч. Вытв.). Да сівы і пясок (гл.), параўн. сіняпёс, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

айкуме́на

(гр. oikumene = уся зямля, ад oikeo = насяляю)

геагр. тэрыторыя зямнога шара, населеная людзьмі.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

нагрэ́ты, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад нагрэць.

2. у знач. прым. Які нагрэўся, гарачы або цёплы. Нагрэтае паветра. Нагрэтая зямля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

берагаві́на, ‑ы, ж.

Разм. Зямля берага, звычайна крутога. Ніжэй могілак, недзе вельмі блізка ад нас, абвальваецца ў ручай падмытая вадою берагавіна. Савіцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)