падшэ́рхнуць, ‑не; пр. падшэрх, ‑ла; зак.
Разм. Падсохнуць крыху ад марозу. [Параска:] — Я садамі ішла. Па садах сушэй. Ужо трохі зямля падшэрхла. Лобан. «Пад раніцу падшэрхла зямля». І слова гэтае «падшэрхла».. так перадае адчуванне, што нават і бачыш гэты маленькі марозік, і чуеш ранішні халадок. Скрыган. / у безас. ужыв. На вуліцы падшэрхла нанач, і.. боты месцамі грукалі па голай зямлі. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усмакта́ць, усмакчу, усмокчаш, усмокча; зак., што.
Увабраць у сябе, паглынуць. У нізінах на лузе жывым срэбрам паблісквае вада: зямля яшчэ яе ўсю не ўсмактала. Сабаленка. // Засмактаць. Гадзіну таму назад нас хацелі затрымаць у лесе нанач зыбучыя пяскі, якія патрапілі ўсмактаць у сябе колы машыны амаль дарэшты. Пестрак. Мокрая зямля ўсмактала ў сябе скрыню, і тая аніяк не паддавалася з месца. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзірване́ць, ‑ее; незак.
Зарастаць травой, пакрывацца дзёрнам, дзірваном (у 1 знач.). На пясках з’яўляецца травяная расліннасць, пясок дзірванее. Чорны. Дзірванела пакінутая багатымі фальваркоўцамі зямля. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
знямо́жаны, ‑ая, ‑ае.
Даведзены да знямогі; стомлены, знясілены. Перад вачамі плылі кругі, зямля цягнула да сябе зняможанае цела Міхаіла. Самуйлёнак. // Які выражае знямогу. Зняможаны твар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тужэ́ць, ‑эе; незак.
Станавіцца тугім, больш тугім (у 1–3 знач.). Як сцякла вада і тужэла зямля, абмытае каменне на ўзлеску блішчэла пад сонцам. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уя́лавець, ‑ее; зак.
Разм. Зарасці пустазеллем, травой (пра зямлю, поле). За тры гады зямля ўялавела, але палянка вельмі прыдалася, каб на ёй слаць лён. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Паля́дак ’поле на месцы выкарчаванага лесу’ (Касп., Бяльк.), паляд ’абложная зямля’ (ДАБМ, 858). Канфіксальны і прэфіксальны дэрываты ад ляда (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГЕА...
(ад грэч. gē Зямля),
першая састаўная частка складаных слоў, што абазначае: які адносіцца да Зямлі і да яе вывучэння, напр., геасфера, геахімія.
т. 5, с. 108
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
адро́джаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад адрадзіць.
2. у знач. прым. Які адрадзіўся, аднавіўся. Адроджаная зямля. Беларускі народ ганарыцца сваімі адроджанымі гарадамі і вёскамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
закамяне́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Зацвярдзелы, цвёрды, як камень. Закамянелая зямля. Закамянелая смала.
2. перан. Знямелы, застылы. Закамянелы твар. □ [Косцік] стаяў, не кратаючыся з месца, увесь закамянелы. Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)