цёмна-...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае: больш насычаны, з цёмным адценнем (у параўнанні з колерам, названым у другой частцы слова), напрыклад: цёмна-зялёны, цёмна-жоўты, цёмна-чырвоны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

папераваро́чвацца сов. (о многих, о многом)

1. (вверх дном) переверну́ться, опроки́нуться;

2. (на другую сторону) поверну́ться; (на другой бок — ещё) перевали́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перале́гчы сов. переле́чь;

п. з кана́пы на ло́жак — переле́чь с дива́на на крова́ть;

п. на другі́ бок — переле́чь на друго́й бок

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Прасталы́ка ’прасцяк, нетактоўны чалавек’ (ТС). З прастарэ́ка (гл.) з заменай другой часткі на лыка; магчыма, намёк, што такі чалавек носіць лыкавыя лапці. Параўн. рус. ла́потник ’прасцяк; вясковы неадукаваны чалавек’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мача́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.

Вехаць для змывання гразі. Мыць плечы мачалкай. □ Юрка даў Люсі мачалку, другой узброіўся сам, і яны ўдваіх пачалі шараваць бітоны. Даніленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усё...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню займенніку «усё» і паказвае, што дзеянне і ўласцівасць, выражаныя другой часткай слова, пашыраюцца на ўсё, напрыклад: усепаглынальны, усёдаравальны, усёзнішчальны, усёахопны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шаматлі́вы, ‑ая, ‑ае.

Які шамаціць, шапаціць, шастае. Вецер ускудлаціў верхавіны дрэў, кінуўшы на зямлю поўныя бярэмы шаматлівага лісту. Лынькоў. На другой сцяне вісяць шаматлівыя вянкі цыбулі, нізкі духмяных грыбоў. Каліна.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

іпаста́са

(гр. hypostasis = сутнасць, замена)

літ. у антычнай метрыцы замена адной стапы другой, з аднолькавым долевым аб’ёмам.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

гі́льдыя, -і, мн. -і, -дый, ж.

1. У сярэдневяковай Еўропе: аб’яднанне купцоў або рамеснікаў, якія абаранялі інтарэсы сваіх членаў.

2. У дарэвалюцыйнай Расіі: адзін з разрадаў, на якія падзялялася купецтва ў залежнасці ад маёмаснага стану.

Купец другой гільдыі.

3. Увогуле саюз, аб’яднанне людзей адной ці падобных прафесій, мэт.

Г. літаратараў.

|| прым. гільдзе́йскі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

усе... (а таксама уся...).

Першая састаўная частка складаных слоў, якая: 1) адпавядае па значэнню займенніку увесь (уся), усе і паказвае, што дзеянне і ўласцівасць, выражаныя другой часткай слова, пашыраюцца на ўсіх, напрыклад: усеагульны, усебаковы, а таксама сведчыць, што з’ява, прадмет, названыя азначальным словам, бяруцца ў аб’ёме чаго‑н., у межах чаго‑н. (адпавядае па значэнню слову «агульна...»), напрыклад: усенародны, усеславянскі, усесаюзны; 2) абазначае паўнату якасці, выражаную другой часткай слова, напрыклад: усеўладны, уселітасцівы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)