чатырна́ццаты, ‑ая, ‑ае.
Ліч. парадк. да чатырнаццаць. Вось прайшла пад акном суседчына Нэлька. Ёй пайшоў чатырнаццаты год, і яна ўжо трымаецца, як дарослая, нявеста. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́же
1. нареч. такса́ма; гэтакса́ма;
он то́же уе́хал ён такса́ма пае́хаў;
2. част. такса́ма; гэтакса́ма; (опять) зноў, зноў жа;
а ты то́же хоро́ш! а ты такса́ма (гэтакса́ма) ца́ца!;
вот то́же учи́тель нашёлся вось такса́ма наста́ўнік знайшо́ўся;
вот то́же таба́к — зна́ю, что вре́ден, а отста́ть не могу́ вось зноў (зноў жа) тыту́нь — ве́даю, што шко́дна, але́ адвы́кнуць не магу́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
по́люс
(лац. polus, ад гр. polos = вось)
1) адзін з двух пунктаў перасячэння ўяўнай восі вярчэння Зямлі з зямной паверхняй (напр. паўночны п., паўднёвы п.);
2) адзін з двух процілеглых канцоў электрычнага ланцуга або магніта (напр. дадатны п., адмоўны п.);
3) перан. што-н. зусім процілеглае іншаму (напр. гэтыя характары — два полюсы).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
*Пратэ́, протэ́ ’аднак, усё ж, таму’ (ТС). З укр. проте́ ’тс’, якое з прыназоўніка про- (гл. пра- 2) і займенніка то (гл. тое) (ESSJ, 1, 217). Параўн. польск. przeto ’таму’, чэш. proto ’таму што; для чаго, каб’, славац. preto ’таму, вось чаму’, в.-луж. přeto ’затое’, н.-луж. pśeto ’ўсё ж, таму’, што выводзяцца з *pro‑, *per‑ і *to (Шустар-Шэўц, 2, 1174; ЕСУМ, 4, 608).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыато́снік ’жалезная пласцінка на аглоблі, за якую чапляюць атосы’ (смарг., Шатал.), прыто́сак ’канец атосы ў выглядзе кальца’ (міёр., ЖНС), пры́тасьнік ’драўляны або жалезны падцяжак, які надзяецца на вось і за які прымацоўваецца атоса’ (в.-дзв., Шатал.). Да ато́са (гл.). Зафіксаваныя ў рускіх гаворках Літвы і Латвіі арэальна блізкія при́тоска, при́тосник ’металічная дэталь, якая злучае атосу з канцом пярэдняй восі драбін’ — з суседніх беларускіх гаворак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зубаты́чына, ‑ы, ж.
Разм. Удар кулаком па зубах. «Муштра і зубатычына — вось што запамятаў на ўсё жыццё», — піша ў сваіх успамінах Бядуля аб гэтай службе. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
казу́ля, ‑і, ж.
Парнакапытная жывёліна сямейства аленевых; дзікая каза. Вось выбегла на дарогу лёгкая, стройная, рыжая казуля, павяла вушамі, скокнула ўбок і знікла ў гушчары. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нацянькі́, прысл.
Самым кароткім шляхам; наўпрост. Вось ужо і сцежка, па якой нацянькі можна прайсці на панскія могілкі. Зарэцкі. [Стары:] — Нас гналі цераз поле, снегам нацянькі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падра́нак, ‑нка, м.
Спец. Звер або птушка, раненыя паляўнічым. — Што ж гэта з ёй [птушкай]? — Падранак яна, вось што. З адным вокам. Другое зарасло пухам. Бачыце?.. Карамазаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перажы́цца, ‑жывецца; зак.
Аказацца перажытым, быць перажытым. [Маці:] — Трэба было, дачушка, як-небудзь трымацца. Як-небудзь перажылося б, перагаравалася б. Чорны. І вось усё перажылося, перабылося. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)