апамі́ксіс
(ад апа- + -міксіс)
1) розныя спосабы бясполага размнажэння жывёл і раслін (апагамія, апаспарыя, партэнагенез);
2) утварэнне зародка ў вышэйшых раслін без запладнення і рэдукцыйнага падзелу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кокс
(ням. Koks, ад англ. coke)
цвёрдае паліва, якое атрымліваецца з каменнага вугалю або торфу ў выніку награвання іх без доступу паветра да 950—1050 °С.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
транзі́т
(лац. transitus = пераход)
1) правоз пасажыраў і грузаў з аднаго пункта ў іншы праз прамежкавыя пункты;
2) перавозка грузаў без перагрузкі іх на прамежкавых станцыях.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
трахо́іда
(гр. trochoeides, ад trochos = кола + eidos = выгляд)
мат. плоская крывая, якая апісваецца пунктам, звязаным з акружнасцю, што коціцца без слізгання па другой акружнасці або прамой.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Сухі́ ’не мокры, пазбаўлены вільгаці’, ’сухарлявы, хударлявы’, ’незабалочаны’, ’засохлы (пра дрэва)’ (Сл. ПЗБ, ТС), ’нішчымны’ (Сл. Брэс.), ’посны; без тлушчу, без прыпраў’ (Вешт.); сюды ж су́хлы ’невільготны, сухаваты’ (Ласт.). Укр. сухи́й ’сухі; хударлявы; нішчымны, без тлушчу’, рус. сухо́й ’сухі; хударлявы’, стараж.-рус. сухъ, польск. suchy, в.-луж. suchi, н.-луж. suchy, чэш., славац. suchý, серб.-харв. сух, славен. sȗh, балг. сух, макед. сув, ст.-слав. соухъ ’сухі’. Прасл. *suchъ роднаснае літ. saũsas ’сухі’, лат. sàuss, ст.-прус. sausai прысл. ’суха’, грэч. αυος ’сухі’, с.-н.-ням. sôr ’сухі’, ст.-інд. çoṣos ’сухасць’ і г. д.; гл. Траўтман, 250 і наст.; Мюленбах-Эндзелін, 3, 776–777; Покарны, 880–881; Фасмер, 3, 813; Махэк₂, 591–592; Скок, 3, 357–358; Шустар-Шэўц, 1376–1377; узводзяць да і.-е. *sau̯so‑ ’сухі’, гл. Бязлай, 3, 339; Борысь, 586; ЕСУМ, 5, 486–487. Гл. таксама сохнуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абысці́ся, абыдуся, абыдзешся, абыдзецца; пр. абышоўся, ‑шлася, ‑шлося; заг. абыдзіся; зак.
1. Задаволіцца тым, што ёсць; знайсці выйсце са становішча, абмяжоўваючыся наяўнымі сродкамі. Ды зрабілі хлопцы з толкам, абышліся без вяроўкі: паяскі свае сабралі, у адзін усе звязалі. Дубоўка. // Здолець пражыць без каго‑, чаго‑н., не выкарыстаць каго‑, чаго‑н. Бацька, дзед і прадзед ўмелі іграць на скрыпцы і былі скамарохамі для ўсяе акругі. Ніводнае вяселле без іх не абышлося. Гарэцкі.
2. Так ці інакш паставіцца да каго‑, чаго‑н., выявіць пэўныя адносіны. Абысціся па-людску. Ветліва абысціся. □ Тут дзед пачаў пералічаць усе здарэнні, дзе з сялянамі абышліся несправядліва. Колас.
3. Выклікаць пэўныя расходы, страты; каштаваць. Перавозка грузаў абышлася ў 50 рублёў. □ Маёрава смерць дорага абышлася немцам. Гурскі.
4. Закончыцца добра, без непрыемнасцей; уладзіцца. Андрэй быў рады, што ўсё абышлося шчасліва. Шахавец. [Шафёр:] — Добра, што ўсё так абышлося. Кулакоўскі.
•••
Абысціся ў капейку (капеечку) — дорага каштаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сепара́тны
(лац. separatus = аддзелены)
1) асобны, адасоблены (напр. с-ая група);
2) які вядзецца, заключаецца без ведама і згоды саюзнікаў (напр. с. мір).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
medicine [ˈmedsn] n.
1. медыцы́на;
study medicine вывуча́ць медыцы́ну
2. ляка́рства (асабліва якое п’юць);
take medicine прыма́ць/піць ляка́рства
♦
take one’s medicine (like a man) прыма́ць непрые́мную сітуа́цыю/па кара́нне без ска́ргаў
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
scintilla [sɪnˈtɪlə] n. fml кро́пля; і́скра;
not a scintilla of smth. ні кро́плі чаго́-н.;
not a scintilla of truth ні кро́плі пра́ўды;
speak without a scintilla of animation гавары́ць без уся́кага натхне́ння
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
перахапі́ць, -аплю́, -о́піш, -о́піць; -о́плены; зак.
1. каго-што. Схапіць у час руху.
П. пісьмо.
П. ганцоў.
П. чый-н. позірк (перан.).
2. каго-што. Схапіць, абхапіць (рукамі, вяроўкай і пад.) у якім-н. месцы або інакш.
П. талію поясам.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), што. Сціснуць спазмай.
Радасць перахапіла дыханне.
Ад рэзкага пітва перахапіла (безас.) горла.
4. перан., што, чаго і без дап. Наспех з’есці чаго-н., перакусіць (разм.).
П. чаго-н. з яды.
5. перан., што, чаго і без дап. Пазычыць на кароткі час (разм.).
П. дзесяць рублёў.
6. перан. Перабраць меру ў чым-н. (разм., жарт.).
П. у вастраслоўі.
|| незак. перахо́пліваць, -аю, -аеш, -ае і перахапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)