штрыпка, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.

Кавалак тасьмы, які прышываецца знізу да калашыны штаноў і працягваецца пад ступню ці абутак. [Юстын:] — На адной назе ў яго [памешчыка] чаравік жоўты, а другая — басанож, і толькі белая штрыпка ад штаноў матляецца... Стаховіч.

[Ням. Strippe.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

луб прыметнік

  1. Валакністая тканка раслін, па якой перамяшчаюцца арганічныя рэчывы (спецыяльны тэрмін).

  2. Пласт, кавалак кары ліпы, вяза і іншых ліставых дрэў разам з валакністай унутранай часткай.

  3. Валакністая тканка некаторых раслін (лёну, канапель), якая ідзе на выраб пражы.

|| прыметнік: лубавы, лубяны і лубачны.

  • Лубавае, лубяное валакно.
  • Лубяная, лубачная каробка (зробленая з лубу ў 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Ро́шына ’крошка’: да абеду нават рошыны ня было ў роця (навагр., Нар. словатв.). Утварэнне з суф. адзінкавасці ‑ін‑а ад крош‑к‑а як дзярніна ’кавалак дзёрну’, вераўчына ’кавалак вяроўкі’, дзе ў якасці ўтваральнага выступае рэчыўны назоўнік, які абазначае цэласную масу, што можа распадацца на асобныя кавалкі. Страта пачатковага к‑, магчыма, пад уплывам раса́, параўн. расінкі ў роце не было. Гл. крошка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Крэ́сіва ’кавалак сталі для высякання агню з крэменю’ (ТСБМ, Янк. II, Мат. АС, Сержп. Пр., Грыг., Маш., Сцяшк.). Да крэсіць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адкало́цца I сов. (о чём-л. приколотом) отколо́ться, отшпили́ться

адкало́цца II сов.

1. отколо́ться;

~ло́ўся кава́лак ка́меня — отколо́лся кусо́к ка́мня;

2. перен. (отдалиться) отколо́ться;

а. ад кампа́ніі — отколо́ться от компа́нии

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

узва́жыць сов.

1. прям., перен. взве́сить;

у. на руцэ́ кава́лак руды́ — взве́сить на руке́ кусо́к руды́;

у. усе́ акалі́чнасці — взве́сить все обстоя́тельства;

2. приподня́ть рычаго́м;

у. бервяно́ — приподня́ть рычаго́м бревно́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

пластма́са

(ад гр. plastikos = пластычны + лац. massa = кавалак, камяк)

матэрыял, створаны на аснове прыродных і сінтэтычных высокамалекулярных злучэнняў, які лёгка фармуецца пры награванні, а потым устойліва захоўвае нададзеную яму форму.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

Вірэ́я ’акно ў балоце, бяздонне’ (усх.-бел., КЭС), рус. верея́ ’кавалак лугу, лесу’. Утворана ад вір 1 і малапрадуктыўнага суф. ‑эя (< ěja).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Плашчані́ца ’прадмет культу: кавалак тканіны з выявай Хрыста ў труне’ (ТСБМ, Бяльк.). Яшчэ Праабражэнскі (2, 70) суадносіць з плат, плашч (гл.). Усходнеславянскае.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Скру́шчык ‘кавалак хлеба’ (Вештарт, Лекс. Палесся), скру́шок ‘хлябец, булка, якая даецца таму, хто прыходзіць наведаць парадзіху’ (пін., ЖНС). Да крух, круха́ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)