Слы́закавалак сала’, слы́жка ‘тс’ (Сл. Брэс.). Мабыць, з дыялектнай фанетыкай да сліж2; магчыма, паводле формы: брусок адрэзанага сала.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вы́калаць, ‑лю, ‑леш, ‑ле; зак., што.

1. Праткнуўшы чым‑н. вострым, пашкодзіць, выдаліць. Выкалаць вока. // Зрабіць узор, праколваючы чым‑н. вострым. Выкалаць татуіроўку.

2. Высечы з сярэдзіны чаго‑н. Выкалаць кавалак лёду.

•••

(Цёмна) хоць вока выкалі — вельмі цёмна, нічога не відно.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адшчыпну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што і чаго.

Шчыпком аддзяліць, адарваць. Я знячэўку адшчыпнуў лісток ад вінаграду, а потым зрабіў руку трубачкаю, паклаў лісток і стрэліў. Баранавых. [Міхась] адшчыпнуў толькі маленькі кавалак хлеба і ўкінуў яго ў рот. Шахавец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

клець, ‑і, ж.

1. Традыцыйны сялянскі будынак для захавання маёмасці; свіран, кладоўка. Маці прынесла з клеці кавалак сала. Каваль.

2. Прыстасаванне для спуску і пад’ёму ў шахтах; шахтавы ліфт. Закончылася змена. Як у сне, Мы з клеццю на паверхню паляцелі... Аўрамчык.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

павукападо́бны, ‑ая, ‑ае.

1. Які падобны на павука. Раптам Лёшка схапіў кавалак дошкі, што ляжала на пліце каля рабрыстага, павукападобнага корпуса, хутка і ёмка, аж зайздрасць брала, пачаў стругаць рубанкам. Мыслівец.

2. у знач. наз. павукападо́бныя, ‑ых. Назва класа членістаногіх жывёл.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падужэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.

Разм. Стаць дужэйшым, набрацца сіл. Кубанец дастаў з прымацаванай да сядла скураной торбы кавалак хлеба і, падаючы Міхасю, сказаў: — На, браце, перакусі, адразу падужэеш. Машара. Пад савецкай горкаю цудоўнай Падужэў і вырас кожны з нас. Панчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

по́жаг, ‑а, м.

Абл. Ражон. Дзед пачаў даставаць торбачку. Паволі развязаў, выняў кавалак сала, адрэзаў нажом-цыганком скібачку, нанізаў на пожаг і пачаў падсмажваць. Скрыган. Палаў вялізны камін. Круціліся ў ім на пожагу, шыпелі ў агні кроплямі тлушчу куры. Караткевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скрылёк, ‑лька, м.

Тое, што і скрылік. Скрылёк каўбасы. Скрылёк гурка. □ У газеціне быў загорнуты кавалак хлеба, агурок і скрылёк сала. Асіпенка. Хадакі прыселі на лаўцы каля плота, дасталі з торбы хлеб і па скрыльку сала, каб перакусіць з дарогі. Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

штры́пка, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.

Кавалак тасьмы, які прышываецца знізу да калашыны штаноў і працягваецца пад ступню ці абутак. [Юстын:] — На адной назе ў яго [памешчыка] чаравік жоўты, а другая — басанож, і толькі белая штрыпка ад штаноў матляецца... Стаховіч.

[Ням. Strippe.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ро́шына ’крошка’: да абеду нават рошыны ня было ў роця (навагр., Нар. словатв.). Утварэнне з суф. адзінкавасці ‑ін‑а ад крош‑к‑а як дзярнінакавалак дзёрну’, вераўчынакавалак вяроўкі’, дзе ў якасці ўтваральнага выступае рэчыўны назоўнік, які абазначае цэласную масу, што можа распадацца на асобныя кавалкі. Страта пачатковага к‑, магчыма, пад уплывам раса́, параўн. расінкі ў роце не было. Гл. крошка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)