ка 1, нескл., н.
Назва літары «к».
ка 2, прыназ. з Д.
Ужываецца замест «к 2» у спалучэнні «ка мне». Прытуліся ка мне, дзяўчына каханая! Бядуля. Ка мне йшлі дзяўчаты, Кветкі мае рвалі, Жніўныя, вясельныя Песні распявалі. Русак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расчапі́ць, ‑плю, ‑чэпіш, ‑чапіць; зак., што.
Раз’яднаць, адчапіўшы адно ад другога, развесці што‑н. счэпленае. Расчапіць састаў. Расчапіць вагоны. □ Замест таго каб расчапіць дрот каля калка, хлопец лёгка падняў веласіпед і пераставіў яго на другі бок загарадзі. Дамашэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Апі́кур ’гультай, абібок’ (Жд.). Параўн. літ. apìkula ’гультаі’ (зборны назоўнік); субстытуцыя р замест л на канцы слова магла адбыцца ў слове, маючым экспрэсіўнае значэнне. Нельга выключыць сувязь з імем грэчаскага філосафа Эпікура (параўн. эпікурэец), якое магло адлюстравацца з пачатковым а‑ замест э‑, як у адукацыя, і польскім націскам на перадапошнім складзе. Параўн. яшчэ пікара ’гульня тыпу гарадкі’ (Янк. Мат.), літ. apikuras (Чэкман, вусн. паведамл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нада..., прыстаўка (гл. над...).
Ужываецца замест «над».
1. Перад зычнымі, пасля якіх пішацца мяккі знак або апостраф, напрыклад: надалью, надап’ю.
2. Перад збегам двух зычных, у складзе якіх ёсць звычайна «р», «л», «м», «н», напрыклад: падабраць, нададраць, надагнуць, надаслаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перыфра́з, ‑а, м. і перыфра́за, ‑ы, ж.
Выраз, які з’яўляецца апісальнай перадачай сэнсу другога слова або выразу (напрыклад, «цар птушак» замест «арол»). У «Баладзе аб уральскім ганку» А. Вялюгіна танк называецца «сынам Урала». Гэта і ёсць перыфраз. А. Макарэвіч.
[Грэч. períphrasis.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жа́ціцы ’жаночыя асобіны канапель’ (Сл. паўн.-зах.). Няясна. Паколькі фіксацыя ў адзіным пункце, ці не памылка запісу замест ма́ціцы (параўн. у Даля матки ’тс’)?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лютві́н ’літвін’ (Мал.). Да ліцвін (гл.). Лю‑ замест лі‑ (лы‑), магчыма, пад уплывам народнай этымалогіі са словам лю́ты. Аб аналагічным пераходзе гл. таксама лы́нуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мазёк! ’пра няўмелае мазанне’ (мсцісл., Нар. лекс.) — гукапераймальнае слова ад мазаць (гл.). Канцавое ‑к‑ замест ‑х‑ (як, напр., пялёх!), відавочна, пад уплывам слова мазок.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заві́ўка, ‑і, ДМ ‑віўцы; Р мн. ‑вівак; ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. завіваць — завіць і завівацца — завіцца. Стрыжка і завіўка валасоў.
2. Прычоска ў выглядзе завітых валасоў. Кароткая завіўка замест кос як бы падменьвала ранейшую Касю нейкай другой. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адві́снуць, ‑не; пр. адвіс, ‑ла; зак.
Адцягнуцца, апусціцца ўніз; звіснуць. У Стафанковіча адвісла губа, і ён ледзьве выгаварыў: — То ратуйце хлопца, лячыце яго! Чорны. Быў Аніс ужо слабы, шчокі адвіслі, а замест багатай некалі барады тырчаў рэдкі і белы пушок. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)