кло́пат, -ту м.

1. забо́та ж.;

к. аб дабрабы́це наро́да — забо́та о благосостоя́нии наро́да;

без клапо́тбез забо́т;

2. хло́поты ед. нет;

лі́шні к. — ли́шние хло́поты;

3. беспоко́йство ср.;

нарабі́ць ~ту — причини́ть беспоко́йство;

вялі́кі к. — велика́ ва́жность; что за беда́;

~ту па ву́шы — хлопо́т по́лон рот;

ма́ла ~ту — невелика́ забо́та; беда́ больша́я;

і ~ту ма́ла — и го́ря ма́ло;

не ме́ла ба́ба ~ту, дык купі́ла парася́погов. не́ было печа́ли, так че́рти накача́ли

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

spell1 [spel] n.

1. праме́жак ча́су, перы́яд;

a spell of bad weather хало́дная пара́;

a spell of bad luck перы́яд няўда́ч;

for a spell на некато́ры час;

at a spell за́пар, адра́зу; без адпачы́нку, без перапы́нку;

by spells з перапы́нкамі

2. перы́яд, тэ́рмін;

a spell of service тэ́рмін слу́жбы;

a six-hour spell of duty шасцігадзі́ннае дзяжу́рства;

do a spell in prison адсядзе́ць тэ́рмін у турме́

3. пры́ступ (хваробы);

a co ughing spell пры́ступ ка́шлю;

have a fainting spell абамле́ць

4. зме́на;

give smb. a spell змяня́ць, падмяня́ць каго́-н. (на працы)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

абсалю́тны

(лац. absolutus = неабмежаваны, самастойны)

1) безадносны, узяты без параўнання з чым-н. (напр. а. прырост насельніцтва);

2) неабмежаваны, поўны (напр. а-ая цішыня);

а-ая большасць — амаль усе;

а-ая велічыня — лік, узяты без знака плюс або мінус;

а-ая ісціна — вычарпальнае веданне аб’ектыўнай рэальнасці;

а. нуль — самая нізкая магчымая тэмпература (-273,16°С);

а. слых — здольнасць дакладна вызначаць на слых любую ноту;

а. чэмпіён — спартсмен, які набраў найбольшую колькасць ачкоў у мнагабор’і.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

Finis coronat opus

Канец вянчае справу.

Конец венчает дело.

бел. Канец ‒ дзелу вянец. Канец дзела хваліць. Не той добры, хто пачынае, а той, хто канчае.

рус. Конец ‒ делу венец. Всякое дело концом красно. Не верь началу, а верь концу. Добрый конец всему делу венец. Дело без конца, что кобыла без хвоста. Хорошо то, что хорошо кончается. Не видав вечера, и хвалиться нечего.

фр. La fin couronne l’œuvre (Конец венчает дело).

англ. The end crowns the work (Конец венчает работу).

нем. Anfang und Ende reichen einander die Hände (Начало и конец протягивают друг другу руки).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Глагалы́ ’першая гадзіна на ютрані’: «глаголы моя внуши Господи» (Нас.). З ц.-слав. мовы (параўн. ст.-слав., ц.-слав. глаголъ ’слова’; параўн. Фасмер, 1, 409); глагалы́ чыта́ць (Нас.) ’іржаць’ (аб конях; пераносна). Жартаўлівае ўтварэнне (дакладней, словаўжыванне) на базе царкоўнай тэрміналогіі. Аналагічнае адбылося і ва ўкр. мове. Параўн. укр. чита́ти глаго́ли ’стаяць без корму’ (Грынч.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ды́ні ’пахвіны’ (Сл. паўн.-зах.). Гэту лексему можна лічыць рэліктам на бел. глебе прасл. *dymę (р. скл. *dymene). Параўн. у Трубачова, Эт. сл., 5, 202 (без бел. матэрыялу): чэш. dymě ’пах’, в.-луж. dymjo, польск. dymię, серб.-харв. dimje, ст.-рус. дымѣ. У бел. мове ўзнікла новая форма — *dynʼa (магчыма, з *dymʼa > *dymja > *dymnʼa > *dynʼa).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Збы́ткі ’жарт’ (Сцяц.), слонім. ’кпіны’ (Нар. лекс.). Параўн. збытак ’лішак’. Параўн. рус. избыток ’лішак’, укр. збитки ’страты, шкода’, дыял. ’жарты’, польск. zbytki ’свавольства’, zbytek ’лішак’, ’рэч, без якой можна абысціся’, чэш. zbytek ’лішак’, славац. уст. zbytok ’тс’, серб.-луж. zbytk ’тс’. Значэнне ’жарт’, відаць, лакальнае развіццё знач. ’свавольства’, таму, магчыма, з польск. Гл. быць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ка́лман ’анучнік, зборшчык утыльсыравіны’ (Сцяшк.). Без адпаведнікаў. Слова па структуры нагадвае запазычанне, але відавочна малы арэал распаўсюджання лексемы сведчыць пра магчымы рэгіянальны наватвор. Хутчэй за ўсё, адантрапанімічнае ўтварэнне. З магчымых слав. паралелей звяртаюць на сябе ўвагу рус. зах.-бран. калманоги ’кульгавы’, бел. калматы ’касматы’ (гл.), адна к разглядаемае слова наўрад ці суадносіцца з імі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пантофлі ’дамашнія туфлі, звычайна без заднікаў’ (ТСБМ, Сцяшк., Сл. ПЗБ), панто́плі (Нас., Шат., Касп., Бяльк.), панты́каль (Мат. Гом.) ’тс’, панто́плі ’лёгкі абутак’ (Сл. Брэс.). З польск. pantofel, pantofla ’тс’ (Кюнэ, Poln., 85). У польск. праз ням. Pantoffel з франц. pantoufle, італ. pantofola < сяр.-грэч. παντόιφελλος ’увесь з карка’ (гл. Праабражэнскі, 2, 12; Фасмер, 3, 199).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ку́кса1 ’кукла, валасы, завучаныя на патыліцы’ (ТСБМ, Бяльк., Мат. АС, Янк. II). Кантамінацыя кукла (гл.) і кукса2 (гл.).

Ку́кса2 ’астатак пакалечанай рукі, нагі’ (ТСБМ, Нас., ТС, Сл. паўн.-зах., Мат. Гом., Бяльк., КЭС, лаг., Федар., Гарэц., Чач.). Параўн. літ. kuksà ’рука без пальцаў’, рус. кукса ’тс’ (Сл. паўн.-зах., 2, 562). Балтызм.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)