ВЯРНА́ДСКІ Уладзімір Іванавіч

(12.3.1863, Пецярбург — 6.1.1945),

савецкі вучоны, мысліцель і грамадскі дзеяч; заснавальнік геахіміі, біягеахіміі, радыегеалогіі, цэласнага вучэння аб біясферы, жывой матэрыі (арганізуючай зямную абалонку) і эвалюцыі біясферы ў наасферу (сферу розуму). Сын І.В.Вярнадскага. Акад. АН СССР (Пецярбургскай АН, 1912). Замежны чл. Чэхаславацкай АН (1926), Сербскай АН (1926), Парыжскай АН (1928) і інш. Скончыў Пецярбургскі ун-т (1885). Навук. і пед. дзейнасць звязана пераважна з Расійскай АН (1906—45) і Маскоўскім ун-там (1890—1911). Адзін з арганізатараў камісіі па вывучэнні натуральных вытворчых сіл Расіі (1915—30), АН Укр. ССР (першы прэзідэнт 1919—21), Дзярж. радыевага ін-та (дырэктар 1922—39), Біягеахім. лабараторыі АН СССР (дырэктар 1927—45; Ін-т геахіміі і аналітычнай хіміі імя Вернадскага), міжнар. камісіі па вызначэнні абс. ўзросту горных парод (віцэ-прэзідэнт 1937—45), Камісіі па ізатопах (1938), Уранавай камісіі (1939). Працаваў у Радыевым ін-це ў Сарбоне (Парыж) разам з М.Кюры-Складоўскай, у Карлавым ун-це (Прага). Распрацаваў тэорыю будовы алюмасілікатаў. Ідэі Вернадскага сыгралі выдатную ролю ў станаўленні сучаснай карціны свету. Яго вучэнне аб узаемаадносінах прыроды і грамадства зрабіла моцны ўплыў на фарміраванне сучаснага экалагічнага ўсведамлення. Стварыў навук. школу рус. мінералогаў і геахімікаў. Дзярж. прэмія СССР 1943.

Тв.:

Избр. соч. Т. 1—5. М., 1954—60.

Літ.:

Мочалов И.И. В.И.Вернадский — человек и мыслитель. М., 1970.

т. 4, с. 394

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

пра́ктыка ж.

1. в разн. знач. пра́ктика;

вы́вучыць што-не́будзь на ~тыцы — изучи́ть что-л. на пра́ктике;

п. склада́ння сло́ўнікаў — пра́ктика составле́ния словаре́й;

ле́тняя п. студэ́нтаў — ле́тняя пра́ктика студе́нтов;

2. опыт м.;

чалаве́к ма́е ~ку — челове́к име́ет о́пыт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

высо́кий в разн. знач. высо́кі;

высо́кая иде́йность высо́кая ідэ́йнасць;

высо́кая те́хника высо́кая тэ́хніка;

высо́кая производи́тельность труда́ высо́кая прадукцы́йнасць пра́цы;

высо́кий гость высо́кі госць;

высо́кий го́лос высо́кі го́лас;

высо́кий стиль высо́кі стыль;

высо́кая температу́ра высо́кая тэмперату́ра;

высо́кий челове́к высо́кі чалаве́к.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Tabula ex naufragio

Дошка пры караблекрушэнні.

Доска при кораблекрушении.

бел. Як топішся, то і за саломіну/брытву ўхопішся.

рус. Утопающий за соломинку хватается. Кто тонет ‒ ухватится и за острый меч. Палочка-выручалочка.

фр. Un homme qui se noie s’accroche à un brin de paille (Человек, который топится, цепляется за соломинку).

англ. A drawning man will catch at a straw (Утопающий хватается за соломинку).

нем. Der Ertrinkende greift nach einem Strohhelm (Утопающий хватается за соломинку).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

гуча́ць несов., прям., перен. звуча́ть;

стру́ны г. глу́ха — стру́ны звуча́т глу́хо;

гучы́ць вясёлая мело́дыя — звучи́т весёлая мело́дия;

Чалаве́к! Гэ́та гучы́ць го́рда! — Челове́к! Э́то звучи́т го́рдо!;

у гэ́тым пыта́нні гучы́ць сумне́нне — в э́том вопро́се звучи́т сомне́ние;

◊ не гучы́ць — не звучи́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ліслі́вы

1. (излишне услужливый) льсти́вый, уго́дливый; заи́скивающий; уми́льный; (рабски льстивый) подобостра́стный;

л. чалаве́к — льсти́вый (уго́дливый) челове́к;

~вая ўсме́шка — льсти́вая (уго́дливая, подобостра́стная) улы́бка;

2. (умеющий возбудить доверие льстивостью) вкра́дчивый;

л. го́лас — вкра́дчивый го́лос;

3. разг. ла́сковый;

~вае дзіця́ — ла́сковый ребёнок

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

малады́

1. прил., в разн. знач. молодо́й;

м. чалаве́к — молодо́й челове́к;

м. запа́л — молодо́й задо́р;

м. го́рад — молодо́й го́род;

~да́я бу́льба — молодо́й карто́фель;

2. в знач. сущ. жени́х м.; молодо́й; новобра́чный;

◊ з ~ды́х, ды ра́нні — из молоды́х, да ра́нний

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

люби́мый

1. прич. любі́мы, каха́ны; см. люби́ть​ 1, 2;

2. прил. (излюбленный) любі́мы, улюбёны; (милый) любі́мы, мі́лы; (возлюбленный) каха́ны;

люби́мое де́ло любі́мая (улюбёная) спра́ва;

люби́мый челове́к любі́мы (каха́ны) чалаве́к;

3. сущ. лю́бы, -бага м., мі́лы, -лага м.; (возлюбленный) каха́ны, -нага м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прекра́сный

1. (очень красивый) (ве́льмі) прыго́жы; (чудесный) цудо́ўны;

2. (очень хороший) (ве́льмі) до́бры, выда́тны, цудо́ўны;

прекра́сный челове́к ве́льмі до́бры (выда́тны, цудо́ўны) чалаве́к;

◊

прекра́сный пол шутл. прыго́жы пол;

в одно́ прекра́сное вре́мя аднаго́ дня (аднаго́ ра́зу); (однажды) адно́йчы; (когда-нибудь) калі́-не́будзь.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

развито́й

1. (физически) ста́лы, даро́слы, развіты́;

2. (достигший высокой степени развития) развіты́;

3. (об отраслях народного хозяйства, культуры) развіты́, разго́рнуты;

развита́я промы́шленность развіта́я (разго́рнутая) прамысло́васць;

4. перен. (духовно зрелый, просвещённый, культурный) развіты́;

развито́й ребёнок развіто́е дзіця́;

развито́й челове́к развіты́ чалаве́к.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)