матро́сам хапі́ла ў час што́рму — матро́сам хвати́ло (доста́лось) во вре́мя што́рма;
5.разг. (выпить) хвати́ть;
х. ча́рку — хвати́ть рю́мку;
◊ х. це́раз край — хвати́ть че́рез край;
хапі́ла па го́рла — сыт по го́рло;
х. лі́шняга — хлебну́ть ли́шнего;
х. шы́лам па́такі — ухвати́ть ши́лом па́токи;
хапі́ла сумле́ння — хвати́ло со́вести;
хапі́ў з дзе́жкі, што не ба́чыць сце́жкі — посл. хлебну́л ли́шнего
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уда́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак.
1.каго (што) па чым, у што і без дап. Нанесці ўдар (у 1 знач.) каму-н., зрабіць удар аб што-н.
У. палкай.
Ударыла токам (перан.; безас.). У. кулаком па стале.
У. у грудзі.
2.каго-што. Пашкодзіць, прычыніць боль ударам.
У. калена.
3.што і ў што. Ударамі апавясціць, адзначыць што-н., а таксама ўвогуле раздацца (пра рэзкі гук).
У. трывогу.
Ударыў гром.
4.па кім-чым. Нанесці ўдар (у 3 знач.).
У. знянацку па ворагу.
5.перан., па кім-чым. Спыніць чые-н. адмоўныя дзеянні, знішчыць што-н. адмоўнае.
У. па бюракратах.
У. па недахопах.
6.што, чым і без дап. Пачаць энергічна рабіць што-н., энергічна дзейнічаць чым-н. (разм.).
Музыканты ўдарылі вальс.
Матросы ўдарылі вёсламі.
7. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Раптоўна, з сілай наступіць.
Ударыла засуха.
Ударылі маразы.
8. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан., у што. Моцна падзейнічаць на што-н.
Віно ўдарыла ў галаву.
|| незак.удара́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1, 2, 3 і 8 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сту́кацьнесов.
1. (производить звук ударом) сту́кать, ударя́ть, хло́пать;
2. (наносить удар) сту́кать, ударя́ть;
3. (заставлять удариться) ста́лкивать;
1-3 см. сту́кнуць 1-3;
4. (производить стук) стуча́ть;
у ку́зні ~каў мо́лат — в ку́знице стуча́л мо́лот;
~кае ў скро́нях — безл. стучи́т в виска́х;
5. стуча́ть, стуча́ться;
с. у акно́ — стуча́ть (стуча́ться) в окно́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уда́рыцца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.
1.ушто і абшто. Сутыкнуцца з чым‑н., папасці ў што‑н. у час імклівага руху; стукнуцца. А на раніцу за вільгатнаватым заходнім ветрам прыляцела і ўдарылася ў шыбы зімовая птушка.Лужанін.Не дачакаўшыся, пакуль човен ударыцца ў бераг, .. [Акім Загорскі] скочыў амаль па калена ў ваду і размераным лёгкім крокам пачаў падымацца па спадзістым адхоне да .. карэты [імператрыцы].Караткевіч./ Пра гукі. Гулкі пошчак ударыўся аб сцены, замёр недзе пад купалам столі.Асіпенка.
2.абшто і чым. Сутыкнуўшыся з чым‑н., атрымаць удар. Ударыцца галавой аб вушак. □ Падаючы,.. [Міколка] моцна ўдарыўся аб ламачыну.Лынькоў.//без дап. Выцяцца. Бяда спаткала Домнінага сына. Катаўся на каньках І ўдарыўся ён так, Што ледзьве дыхае, Бядак.Корбан.
3.перан.; ушто. Аддацца чаму‑н. з захапленнем, пачаць займацца чым‑н. — Здорава ты, Генка, ударыўся ў навуку.Прокша.// Прыйсці ў які‑н. стан. Ударыцца ў слёзы. Ударыцца ў адчай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хвати́тьIсов.
1.(схватить) разг. хапі́ць, хваці́ць; ухапі́ць;
хвати́ть за рука́в хапі́ць за рука́ў; см.хвата́тьI;
хвати́ть че́рез край перабра́ць ме́ру (ме́рку) (далёка хапі́ць).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ВЫБУХО́ВЫЯ РЭ́ЧЫВЫ,
асобныя хім. злучэнні ці сумесі, здольныя пры знешнім уздзеянні (награванне, удар, трэнне і інш.) да хуткай самараспаўсюджвальнай хім. рэакцыі з утварэннем газу і выдзяленнем вял. колькасці цеплыні. Да выбуховых рэчываў адносяцца пераважна нітразлучэнні (трынітраталуол, гексаген, актаген, тэтрыл, нітрагліцэрына, нітраты цэлюлозы і інш.) і солі неарган. кіслот (нітрат амонію, перхларат амонію, азід свінцу). Выкарыстоўваюць сумесі выбуховых рэчываў аднаго з адным ці з гаручымі рэчывамі (гл.Аманіты, Дынаміты, Дынамоны, Порахі). Выбуховыя рэчывы небяспечныя ў абыходжанні. Пры іх захоўванні, транспарціроўцы і выкарыстанні неабходны спец. меры засцярогі.
Хім. рэакцыя, якая ўзнікае ў абмежаваным аб’ёме выбуховых рэчываў, распаўсюджваецца па яго масе ў рэжыме дэтанацыі ці гарэння. Па выбуховых уласцівасцях (умовах пераходу гарэння ў дэтанацыю) і абумоўленых імі галінах выкарыстання выбуховыя рэчывы падзяляюць на ініцыіруючыя (першасныя), брызантныя (другасныя) і порахі (кідальныя). Ініцыіруючыя выбуховыя рэчывы лёгка загараюцца, гарэнне хутка пераходзіць у дэтанацыю пры атм. ціску. Выкарыстоўваюць для ўзбуджэння выбуховага пераўтварэння інш. выбуховых рэчываў. Брызантныя выбуховыя рэчывы больш інертныя, іх гарэнне можа перайсці ў дэтанацыю толькі пры наяўнасці трывалай абалонкі ці вял. колькасці рэчыва. Выкарыстоўваюцца для прамысл. выбуховых работ, як начынка боепрыпасаў і інш. Порахі пры гарэнні не дэтануюць нават пры высокім (сотні МПа) ціску. Выкарыстоўваюць у ствольнай зброі, як цвёрдае ракетнае паліва.