Ва́біць 1 ’прынаджваць, прыцягваць, клікаць’ (БРС, Яруш., Гарэц.); ’свістаць для прынаджвання дзікіх птушак’ (Інстр. II); ’зводзіць, выклікаць’ (Гарэц.), вабіцца ’ісці на прынаду, спакушацца’ (Гарэц.). Рус. вабить, укр. вабити, польск. wabić, в.-луж. wabić, н.-луж. wabiś, чэш. vábiti, славац. vábiť, макед. ваби, балг. ва́бя, серб.-харв. ва́бити, славен. vabiti, ст.-слав. вабити. Прасл. *vabiti ’крычаць’. Згодна з адной версіяй (Развадоўскі, Wybór, 2, 157), праславянскае слова суадносіцца з гоц. wōpjan, ст.-ісл. оéра ’крычаць, лемантаваць’ і інш. Гл. яшчэ Праабражэнскі, 1, 61; Траўтман, 333–337; Скіт, 706; Покарны, 1109; Рудніцкі, 1, 287; Фасмер, 1, 263; БЕР, 1, 110; Махэк₂, 673; Скок, 3, 557. Згодна з іншай версіяй, праслав. *vabiti было непасрэдна звязана з назвай паляўнічай прылады (пасткі) і мела першапачаткова значэнне ’заманьваць птушку ў пастку’, адкуль пазней развілося значэнне ’прынаджваць птушку голасам’. Параўн. паралелі да *vabiti: ст.-інд. ubhnā́ti ’звязвае’, ст.-грэч. ὕφος ’сетка’, лац. lасеге ’вабіць’ і laquens ’сіло, пятля’, ст.-в.-ням. spanan ’вабіць’ і ст.-англ. spannan ’звязваць’ (Мартынаў, Лекс. взаим., 190–191).

Ва́біць 2 ’марнаваць час; забаўляць’, вабіцца ’затрымлівацца; забаўляцца, гуляць’, ваблены ’марудны’ (Яўс.). Узнікла ў выніку метатэзы: бавіць > вабіць, што пацвярджаецца поўным супадзеннем семантыкі абодвух дзеясловаў.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Віля́ць ’махаць, хістаць, паварочваючы збоку’; ’рухацца па звілістай лініі’; ’ухіляцца ад прамога адказу, хітрыць, падманваць’ (Нас., КТС, БРС, Шат., КЭС, лаг.). Укр. виляти ’віляць (напр., хвастом)’; ’ухіляцца ад працы’; ’весяліцца, гуляць, ганяцца’, рус. варон., валаг. вилять ’зварочваць з дарогі’; ’гойсаць, шныраць, ухіляцца, пазбягаць каго-небудзь’; ’кідацца з боку ў бок’; ’ухіляцца з прамога шляху, хітрыць’, ви́ля ’нясталы чалавек, ветрагон’, польск. wilać ’махаць (хвастом)’, уст. wilać się ’віцца (аб дыме)’. Іншыя славянскія адпаведнікі семантычна звязаны больш з прасл. лексемай vila ’міфічная істота, фея, русалка’; ’вар’ятка’; ’вядзьмарка, чараўніца’, польск. wiłować ’шалець, вар’яцець, губляць галаву’, чэш. vilniti ’быць юрлівым’, ст.-чэш. vilovati ’дрэнна паступаць, распутнічаць’, макед. вилнее ’бушаваць, бясчынстваваць’, чым з віляць, ад якой яны фармальна адрозніваюцца. Таму можна дапусціць інавацыю ўсх.-слав. *виляти, якое, відаць, з’яўляецца роднасным ад літ. уст. vìlti ’здраджваць’ (Атрэмбскі, 2, 33), vilióti ’вабіць, падманваць, спакушаць’, apvìlti ’падманваць, расчароўваць’, vỹlius ’падман, спакушэнне, каварства’. Шанскі (1, В, 99); Пелікан (LF, 1929, 56, 244), Фасмер (1, 315), Брандт (РФВ, 18, 8), Младэнаў (66), КЭСРЯ (81) мяркуюць, што лексема з’яўляецца суфіксальным дэрыватам ад вилыи ’завілісты, пакручасты’ (< *вить і суф. ‑л‑). Петарсан (AfslPh, 36, 152) звязвае лексему вилять са ст.-інд. vḗllati ’хістаецца’, vēllitas ’хвалісты, гарбаты’, пракр. velli, vellā ’павеўная расліна’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

гульня́, ‑і; мн. гульні, ‑льняў; ж.

1. Дзеянне паводле дзеясл. гуляць (у 1 знач.). // Занятак, дзейнасць дзяцей. Паеўшы, [Славік] выбягаў на вуліцу, каб паганяць футбольны мяч або заняцца якой іншай гульнёй са сваімі шматлікімі сябрамі. Няхай.

2. Занятак з мэтай забавы, адпачынку і пад., звычайна заснаваны на пэўных умовах, правілах. Гульня ў футбол. Гульня ў шахматы. Парушыць правілы гульні.

3. Камплект неабходных прадметаў для таго, каб іграць у якую‑н. гульню. Дзіцячая настольная гульня.

4. Разм. Вечарынка, гулянка. Моладзь яшчэ спала пасля ўчарашняе гульні. Гартны.

5. Хуткая змена колераў, святла і пад. Сусвет нахіляецца да майго казырка. Нахіляецца гулам пушчы, пляскам вады крынічнай, Запалавелым жытам, вясёлай гульнёй зарніц. Кірэенка.

6. Наўмысныя дзеянні для дасягнення якой‑н. мэты; тайныя замыслы, інтрыгі. — Прахадзімец ты ... Гэта вядома. А двайную гульню кідай. Навуменка.

•••

Алімпійскія гульні — міжнародныя спартыўныя спаборніцтвы, якія праводзяцца раз у чатыры гады.

Гульня прыроды — выключная, рэдкая з’ява ў прыродзе; адхіленне ад звычайных фізічных норм.

Гульня слоў — дасціпны, каламбурны выраз.

Рабіць вясёлую міну пры дрэннай гульні гл. рабіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

даво́лі, прысл.

1. (у спалучэнні з прым. або прысл.). У значнай ступені, у вялікай меры. Собіч палажыў на стол перад Варанецкім даволі вялікі стос паперак. Скрыган. Ісці Ніне прыйшлося даволі доўга. Шчарбатаў.

2. безас. у знач. вык. Дастаткова, колькі трэба. Сіл і майстэрства ў нашых перакладчыкаў даволі. Лойка. Не імкнуўся я ніколі За багаццем хіжа гнацца. Усяго ў мяне даволі: Цэлы свет — маё багацце. Панчанка. // Досыць, хопіць; пара спыніць. Даволі гуляць у хованкі! □ Заглянула сонца ў вочкі, Дзень прыйшоў — даволі сну! Чарот.

3. безас. з інф. У складаным сказе, звычайна са злучн. «як», «і», «каб» у другой частцы, абазначае ўмову хуткага наступлення дзеяння або непазбежнага з’яўлення выніку. Даволі прайсціся раз у дзень па чыгунцы — вярсты дзве туды ды назад — вось і поўны кішэні здабытку. Лынькоў. Даволі было.. [салдату] аднаму пабыць гэты малы час тут, на ціхім полі, у ціхую ноч, як тое пекла, што адышло кудысьці наперад, зноў паўстала перад ім з усёю сваёю сілай. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

scruple

[ˈskru:pəl]

1.

n.

1) згрызо́та f.

Man of no scruples — чалаве́к без згрызо́таў, нядо́брасумле́нны

2) сумне́ў -ву m., пачуцьцё няёмкасьці, нязру́чнасьці або́ со́раму

She has scruples about playing cards for money — Яна́ саро́меецца гуля́ць у ка́рты на гро́шы

3) скру́пул -а m. (стара́я адзі́нка аптэ́карскае вагі́)

4) кры́ха f.

2.

v.i.

вага́цца, саро́мецца

A dishonest man does not scruple to deceive others — Несумле́нны чалаве́к не вага́ецца ашу́кваць другі́х

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

ещё нареч., в разн. знач. яшчэ́;

◊

ещё бы а) (само собой разумеется) вядо́ма, дзі́ва што;

пойдёшь гуля́ть? — Ещё бы! по́йдзеш гуля́ць? — Вядо́ма; б) (было бы некстати, если бы…) яшчэ́ б;

ещё бы ты не был дово́лен! яшчэ́ б ты не быў здаво́лены (задаво́лены)!;

ещё и ещё яшчэ́ і яшчэ́;

ещё (и) как яшчэ́ (і) як;

э́то ещё ничего́ гэ́та яшчэ́ нічо́га.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сража́ться несов.

1. бі́цца; (вести бой) ве́сці бой; (воевать) ваява́ць; (бороться) змага́цца; (схватываться) схо́плівацца, схва́твацца;

войска́ сража́ются с враго́м во́йскі б’ю́цца (ваю́юць, змага́юцца) з во́рагам;

сража́ться за ро́дину змага́цца за радзі́му;

2. перен. (играть во что-л.) гуля́ць; (схватываться) схо́плівацца, схва́твацца; (воевать) ваява́ць; (бороться) змага́цца;

они́ два часа́ сража́лись в ша́хматы яны́ дзве гадзі́ны змага́ліся (гуля́лі) у ша́хматы; см. срази́ться.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

kaczka

kaczk|a

ж.

1. качка;

dzika ~a — дзікая качка;

2. разм. плётка;

~a dziennikarska перан. газетная качка (хлусня);

3. мед. вутка; судна;

puścić ~ę — пусціць пагалоску;

puszczać ~i разм. пячы бліны; гуляць у пляскачкі; пускаць жабкі (кідаць плазам каменьчыкі ў ваду)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

мыш ж.

1. заал. Maus f -, Mäuse;

◊

надзьму́цца як мыш на кру́пы разм. den Beléidigten [die beléidigte Léberwurst] spíelen;

гуля́ць у ката́ і мыш Kátz und Maus spíelen;

2. камп. Maus f;

кла́віша мышы Máustaste f -, -n;

наці́снуць на кла́вішу мышы auf die Máustaste drücken, klícken;

дво́йчы шчо́ўкнуць [клі́кнуць] кла́вішай мышы mit der Máustaste dóppelt klícken, dóppelklicken;

стрэ́лка мышы (на маніторы) Máuszeiger m -s, -;

перамясці́ць стрэ́лку мышы на што-н. den Máuszeiger auf etw. zíehen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

вадзі́ць несов.

1. в разн. знач. води́ть;

в. дзяце́й гуля́ць — води́ть дете́й гуля́ть;

в. машы́ну — води́ть маши́ну;

в. смы́кам па стру́нах — води́ть смычко́м по стру́нам;

в. знаёмства — води́ть знако́мство;

2. безл. шата́ть;

ад сто́мы яго́ во́дзіць у бакі́ — от уста́лости его́ шата́ет из стороны́ в сто́рону;

3. (рожать — о животных) приноси́ть;

аве́чка ко́жны год во́дзіць па дво́е ягня́т — овца́ ежего́дно прино́сит по два ягнёнка;

◊ в. за нос — води́ть за́ нос

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)