Асве́та (БРС, Гарэц., Яруш.). Параўн. асве́тны, асве́тнасць (Гарэц.), асветнік, асветніцкі. Укр. освіта, польск. oświata, чэш. osvěta. У сярэдзіне XIX ст. (Гіст. лекс., 240; Гіст. мовы, 2, 107) з польскай, дзе, магчыма, з чэшскай. Гл. святло.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бры́ка ’воз для сена і снапоў’ (Арх. Бяльк., слонім., Бяльк.), ’від воза’ (Касп.). Рус. дыял. бри́ка, бры́ка, укр. бри́ка. З польск. bryka ’тс’ (дзе новаўтварэнне ад bryczka). Гл. Фасмер, 1, 214, 215, і бры́чка 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пе́чышча, пе́чышчо ’хацішча’ (чавус., зэльв., слонім., ЛА, 4). Да печ (гл.). Аб суф. ‑ішч‑а са значэннем ’месца, дзе знаходзіўся прадмет’ гл. Сцяцко, Афікс. наз., 159. Семантычны перанос ’печышча’ > ’хацішча’: пасля пажару заставалася толькі печ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стрып ‘верх даху, месца, дзе сходзяцца скаты, вільчык, жолаб’ (Шушк.). Фанетычны варыянт да строп 2 (гл.). Сюды ж стрыплёўкі ‘чарацінкі ў страсе, напоўненыя сумессю мёду і пылку (наношваюць нейкія адзіночныя пчолы для сваіх лічынак’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Турсну́ць ‘крануцца, уздрыгнуцца, рушыць’ (Кліх). Відаць, паралельнае ўтварэнне да то́рскаць (гл.), дзе назіраюцца пэўныя хістанні ў вакалізме асновы (тор‑/тур‑/тыр‑) з т. зв. s‑intensivum, параўн. то́рнуць ‘штурхнуць, піхнуць’ (гл.). Да турнуць, турыць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ракI зоол. рак, род. ра́ка м.;
◊
показа́ть, где ра́ки зиму́ют навучы́ць, дзе ўюны́ (ра́кі) зіму́юць; даць пе́рцу з імбе́рцам;
когда́ рак сви́стнет прост. калі́ рак сві́сне; як на дало́ні валасы́ парасту́ць;
сиде́ть как рак на мели́ сядзе́ць як рак на ме́лі;
кра́сный как рак чырво́ны як рак.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тутI разг.;
1. нареч. тут;
2. частица, в разн. знач. тут;
что тут говори́ть што тут гавары́ць;
тут сейча́с челове́к до́лжен прийти́ тут за́раз чалаве́к паві́нен прыйсці́;
◊
да и всё тут ды і ўсё тут, ды і кане́ц;
како́е тут! дзе там!;
тут как тут тут як тут.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уро́к в разн. знач. уро́к, -ка м.;
уро́к иностра́нного языка́ уро́к заме́жнай мо́вы;
э́то послу́жит ему́ уро́ком гэ́та паслу́жыць (бу́дзе) яму́ ўро́кам;
брать уро́ки (чего-л. у кого-л.) браць уро́кі (чаго-небудзь у каго-небудзь);
дава́ть уро́ки (где-л., кому-л.) дава́ць уро́кі (дзе-небудзь, каму-небудзь).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
укры́цца, укрыюся, укрыешся, укрыецца; зак.
1. Накрыцца, закрыцца поўнасцю, з усіх бакоў, ухутацца. Алаіза паслала ложак. Лягла, укрылася з галавою. Арабей. [Мялешка:] — І вазьмі вось мой плашч, укрыйся. Васілевіч.
2. Накрыцца, запоўніцца, усеяцца чым‑н. па паверхні. У пакоях, дзе раней панаваў строгі парадак, чысціня, усё нібы пастарэла, укрылася пылам. Карпаў. Укрылася лёдам возера — не правіць было рыбакам пелькі. Мыслівец. Пастаяўшы нейкі час каля куста вярбы, што ўкрыўся жоўтымі коцікамі, павярнуў дадому. Ігнаценка. // Ахутацца, ахінуцца чым‑н. Апілкі сонца церушыла. Як цыркуляркаю-пілой, І далеч доўга не спяшыла Укрыцца шызаю імглой. Гаўрусёў. // Стаць пакрытым чым‑н., што выступіла на паверхні чаго‑н. У Сузона ў момант твар укрыўся кроплямі поту, шчокі пачалі падрыгваць. Галавач.
3. Схаваўшыся дзе‑н., засцерагчы сябе ад каго‑, чаго‑н. Вялічка і хто быў з ім убачылі, што выйсці з дома і дзе-небудзь укрыцца ад бомб няма як: усё навокал кіпела і рвалася. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адвенты́ўны
(ад лац. adventicius = прьпплы)
біял. чужы, не ўласцівы;
а. орган — орган расліны, які развіваецца не на звычайным месцы, напр. карані на надземнай частцы, пупышкі і парасткі на каранях;
а-ая расліна — расліна, занесеная чалавекам у мясцовасць, дзе яна раней не расла.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)