урасці́, урасту, урасцеш, урасце; урасцём, урасцяце, урастуць; пр. урос, урасла, ‑ло; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Па меры росту пранікнуць углыб, прарасці ўнутр. Моладзь наўтыкала вярбовых калоў, і ўраслі яны ў зямлю, распусцілі вецце. Чарнышэвіч. Каб не засохнуць і прыносіць ураджай, .. [яблыні] неабходна было падняцца, урасці карэннем у гэтую глебу. Сяргейчык. / у перан. ужыв. Аднавяскоўцы ж кажуць інакш. Самусь, маўляў, урос у зямлю па калені, нішто яго не скруціць, не выкарчуе аніякі сівер. Б. Стральцоў.
2. перан. Арганічна, па меры развіцця, увайсці ў састаў чаго‑н. Наватарская па форме і зместу, паэма А. Куляшова «Сцяг брыгады» арганічна ўрасла ў нацыянальную літаратуру і фальклор, яна цесна звязана з рускай класікай. Гіст. бел. сав. літ.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Асесці, уехаць у зямлю. Хатка такая старая, што амаль па вокны ўрасла ў зямлю. Гаўрылкін. Кладка ўрасла ў зямлю, некалькі жэрдак зламалася, але хадзіць па ёй усё яшчэ было можна. Асіпенка. / у перан. ужыв. Як не ўрасці ў зямлю, Калі Чаўпе другі па-шчырасці: — Бач, гераініны пайшлі, Турбот хапіла вырасціць... Барадулін.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зарасці, парасці. Урос пагорак жорсткаю травою. Вітка. Густа ўрасла лесам зямля. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хлю́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм.
1. Утвараць характэрныя гукі, падобныя на хлюпат (пра ваду, вадкасць). З узгоркаў па дарозе беглі ручайкі, а пад нагамі хлюпала вадкая гразь, і толькі на высокіх пясчаных узгорках зямля падсыхала: там ісці было лёгка і прыемна. Колас. Выцягнеш кій з багны, адтуль падымаюцца над вадой мутныя чорныя бурбалкі, пад нагамі пакрэктваюць кладкі, ды чаўкае, хлюпае дрыгва. Дзенісевіч. // З плёскатам стукацца аб што‑н. (пра хвалі). За бартом лайбы меладычна хлюпалі хвалі. Зарэцкі. / у безас. ужыв. У кабінеце было светла, цёпла, і пасля вуліцы, дзе пад нагамі чвякала і хлюпала, дзе пляскаўся волкі вецер, Лёдзі здалося тут вельмі ўтульна. Карпаў.
2. Рухацца па чым‑н. вязкім, гразкім, утвараючы характэрныя гукі. Па выбоістай гразкай дарозе хлюпалі колы. Шушкевіч. З вуліцы Ваця пачуў нейкую гаману. Па мокрым снезе хлюпалі чобаты і гумавыя бахілы, маленькія боцікі і чаравічкі. Грахоўскі.
3. Плакаць, усхліпваць. [Марына:] Ды годзе хлюпаць! Не будзьце вы бабамі! Хадзем лепш раненых з-пад руін выцягваць, бінты шукаць! Губарэвіч. // Утвараць носам гукі, падобныя на хлюпат. Кудзін выціраў.. [слёзы] тыльным бокам рукавіц, хлюпаў носам, смаркаўся сабе пад ногі. Радкевіч.
4. Слаба гарэць. У дыме хлюпае, вось-вось патухне, невялічкая цёмная лямпа. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шкадава́ць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; незак.
1. каго. Адчуваць жаль, спагаду да каго‑н. Камунаркі збоку Плакалі няўзнак, Свайго камунара Шкадавалі так. Купала. Шкадуюць людзі палячку, наракаюць на Арцёма за ганарлівую натуру. Гарэцкі. Ганька шкадуе цётку, і ёй хочацца зрабіць цётцы хоць нейкую палёгку, хоць чым дапамагчы ёй. Васілевіч.
2. каго-што і чаго. Берагчы, ашчаджаць. [Людзі] не шкадавалі і жыцця, каб абараніць свае землі і сваю справу. Шахавец. Толькі іграйце, музыкі, мацней, Ды не шкадуйце цымбал і смыкоў. Танк. // Не даваць, скупіцца. Да таго ж, у гэтай прыгодзе з аброццю або ў хітрыках дзеда, які шкадаваў унучцы ежы, было мінулае Шарупічаў. Карпаў.
3. аб чым і з дадан. сказам. Смуткаваць, бедаваць з прычыны чаго‑н. Гануля шкадавала, што ўвечары больш яна гаварыла, ёй хацелася, каб Яўхім расказаў усё-усё, дзе ён быў і што бачыў, як людзі жывуць на свеце. Гурскі. Не шкадую я аб згубленым, Рад таму, што знойдзена. Звонак.
4. з інф. Не адважвацца што‑н. зрабіць. Максім прыдзірліва сачыў за спідометрам, шкадаваў праехаць лішні кіламетр. Шамякін. Трэба было ісці, а я нібы шкадаваў наступаць на месца, дзе толькі што ступала яна. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
überráschen
vt (mit D, durch A)
1) здзіўля́ць, ура́жваць (чым-н.)
ich war aufs ángenehmste überráscht — гэ́та было́ для мяне́ прые́мнай нечака́насцю
er überráschte uns durch séinen Besúch — яго́ візі́т быў для нас нечака́насцю
ich lásse mich gern ~ — я люблю́ сюрпры́зы
2) заспе́ць зняна́цку
j-n bei fríscher Tat ~ — заспе́ць каго́-н. на ме́сцы злачы́нства
3) вайск. ашаламі́ць, нане́сці нечака́ны ўда́р
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Werk
n -(e)s, -e
1) спра́ва, рабо́та
das war sein ~ — гэ́та было́ спра́вай яго́ рук
ans ~ [zu ~e] géhen*, sich ans ~ máchen — прыма́цца [бра́цца] за спра́ву [за рабо́ту]
etw. ins ~ sétzen — арганізава́ць, ажыццяві́ць што-н.
am ~(e) sein — працава́ць над чым-н.; быць у дзе́янні (аб якіх-н. сілах)
2) пра́ца, твор
gesámmelte ~e — збор тво́раў
◊ das ~ lobt den Méister — спра́ва ма́йстра хва́ліць
3) заво́д
4) механі́зм
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ríchtig
1. a
1) слу́шны, пра́вільны, дакла́дны, сапра́ўдны;
ein ~er Zéitpunkt зру́чны мо́мант;
du hast das Ríchtige getróffen ты папа́ў у кро́пку
2) сапра́ўдны;
er ist ein ~er Spórtler ён сапра́ўдны спартсме́н
3) адпаве́дны, сапра́ўдны, справядлі́вы (пра цану і г.д.)
2. adv пра́вільна; на са́май спра́ве;
ganz ~ зусі́м [ца́лкам] пра́вільна;
es war ~ nett гэ́та было́ ве́льмі мі́ла [прые́мна];
~ máchen разм. апла́чваць (рахунак);
~ stéllen папраўля́ць, удакладня́ць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
zúgehen
*
1.
vi (s)
1) ісці́, накіро́ўвацца
auf j-n, auf etw. (A) ~ — падыхо́дзіць [набліжа́цца] да каго́-н., чаго́-н.
2) зачыня́цца (пра дзверы і г.д.); сыхо́дзіцца, зашпі́львацца (пра вопратку)
3) дахо́дзіць па прызначэ́нні; прыхо́дзіць, прыбыва́ць
ein Brief ging mir zu — я атрыма́ў ліст [пісьмо́]
4)
spitz ~ — завастра́цца, канча́цца вастрыём
2.
vimp (s) адбыва́цца, быць, здара́цца
es ging da lústig zu — там было́ ве́села
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
myśl
ж. думка;
myśl przewodnia — галоўная думка;
wpaść na myśl — прыйсці да думкі;
bądź dobrej ~i — не падай духам;
ani mi to przez myśl nie przeszło — у мяне гэтага нават у думках не было;
zebrać ~i — сабрацца з думкамі;
ani co w ~i nie postało — нават і ў думках не было;
wszystko idzie po naszej ~i — усё ідзе так, як мы і планавалі;
oddawać się czarnym ~om — аддавацца чорным думкам;
mieć kogo na ~i — мець каго на ўвазе;
co masz na ~i? — што ты маеш на ўвазе?;
w myśl umowy — у сілу дамовы;
w myśl tej zasady ... — згодна з гэтым прынцыпам...;
co z oczu to i z ~i — як няма перад вачыма, няма і на памяці
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
заці́шша, ‑а, н.
1. Часовае спыненне шуму, ветру. Зацішша перад навальніцай. □ Калі наверсе па густым хваёвым покрыве каціўся глухі шум ветру, тут, унізе, стаяла прыемнае зацішша, было па-хатняму ўтульна. Новікаў. // перан. Спыненне, аслабленне дзейнасці, руху і пад. На пероне зацішша — ні цягнікоў, ні пасажыраў. Навуменка. Адгрымела блакада і ў атрадным баявым жыцці настаў нейкі момант зацішша. Брыль.
2. Ціхае, зацішнае месца; зацішак. «Не даеду...» — трывожна падумаў Цімох і, сабраўшыся з сілай, звярнуў у зацішша, за лазняк. Ваданосаў. У пячурцы — калматы, вялікі, Нешта муркае У зацішшы кот. Лявонны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звяно́, ‑а́; мн. звёны (з ліч. 2, 3, 4 звяны́), звёнаў; н.
1. Адна асобная састаўная частка ланцуга; кольца. Змацаваць звёны папкай. □ Схапіўшы дужку кляшчамі, трэба было маланкава прасунуць яе ў папярэдняе звяно і прыстукнуць молатам так, каб канцы сышліся і заварыліся. Корбан. // перан. Састаўная частка чаго‑н. цэлага. У рамане «Зямля» — важным звяне ў творчай біяграфіі Чорнага — героем з’яўляецца сялянская маса. Адамовіч.
2. Аднатыпная састаўная частка якога‑н. цэлага. Звяно трубаправода.
3. Найменшая арганізацыйная адзінка ў якім‑н. аб’яднанні. Піянерскае звяно. Ільнаводчае звяно. □ І на захад звяно за звяном пралятаюць знішчальнікі нашы. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)