аўтакаліма́цыя
(ад аўта- + калімацыя)
напрамак светлавых прамянёў, пры якім яны, выходзячы з каліматара паралельным пучком, адбіваюцца ад плоскага люстэрка і праходзяць аптычную сістэму ў зваротным напрамку.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
паржаве́ць, ‑ее; зак.
1. Стаць іржавым; заржавець. Гільзы яшчэ трохі паблісквалі, але бляск гэты быў цьмяны — яны паржавелі. Чыгрынаў.
2. Заржавець — пра ўсё, многае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пераабу́цца, ‑абуюся, ‑абуешся, ‑абуецца; зак.
Надзець на сябе другі абутак; абуцца іначай. Вольга пераабулася ў боцікі, апранула паліто, і яны выйшлі з пакоя. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стака́та,
1. нескл., н. У музыцы — кароткае адрывістае выкананне гукаў, пры якім яны не звязаны адзін з другім. Знак стаката.
2. прысл. Адрывіста, каротка.
[Іт. staccato — адрывіста, асобна.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хо́ладнасць, ‑і, ж.
Тое, што і халоднасць. Андрэй павярнуўся да Людмілы. На яго твары былі скаванасць, холаднасць, але яны скора саступілі месца вінаватасць. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
gléichen
*
1.
vt выраўно́ўваць, ураўно́ўваць
2.
vi (D) быць падо́бным (да каго-н.)
das gleicht ihm ganz — гэ́та якра́з падо́бна на яго́, гэ́та характэ́рна для яго́
sie ~ einánder wie Tag und Nacht — яны́ як зямля́ i не́ба, яны́ по́ўная проціле́гласць адзі́н друго́му
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Васіле́ц ’журавель звычайны’ (КЭС). Параўн. таксама веселе́ц, вэсэ́лык ’журавель шэры, Grus grus L.’ (КЭС). Укр. весе́лик ’назва жураўля, якую трэба ўжываць, калі яны прылятаюць вясной, замест жураве́ль, іначай будзеш жури́тися ўвесь год’ (Грынч.). Такім чынам, васіле́ц < веселе́ц; усё да вясёлы (слав. *veselъ). Назва табуістычная па паходжанню.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ла́йза ’валацуга’ (корб., Нар. лекс.). Польск. і каш. łajza ’тс’. Дарашэўскі (4, 254) мяркуе, што, магчыма, яны па ходзяць з ням. Laus ’вош’. Аднак можна дапусціць, што ад łazić ’лазіць’, як укр. лазя, лаза ’валацуга’, ’змяя’. Дыфтонг ‑ай‑ надае экспрэсіўнасць, магчыма, пад уплывам лексемы лайдак (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Пашчэ́дры́цца, пошчэдрыцца ’памножыцца’ (ТС), па‑ шчэдраць ’тс’ (смал., маг., Бяс.). Да па‑ і шчадрыцца < шчадрэц ’шчодры вечар’. Звязана з павер’ем, што калі на шчодры вечар кладуць грошы пад абрус і сена на стале, то ў новым годзе яны будуць множыцца (гл., напрыклад, ілюстрацыю ў ТС, 5, 343).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́здрыкі ’аладкі, спечаныя з толькі што замешанага хлебнага цеста’ (Скарбы). Відаць, да пузды́р ’пухір’, параўн.: папячэ тых пуздрыкаў, яны такія наздраватыя (там жа); параўн., ад-нак, рус. пуздырять ’есці з прагнасцю’, якое Тапароў (Балтийские яз., 45) лічыць літуанізмам — літ. pūzras, pūzdras ’спарахнелае дрэва’. Гл. папярэдняе слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)