радо́к, ‑дка, м.
1. Памянш. да рад (у 1 знач.). Роўнымі радкамі маладых груш і яблынь нельга было не залюбавацца. Шахавец. Унізе цягнецца балотца з радкамі скошанае атавы. Скрыган.
2. Частка тэксту або асобныя словы, літары ці іншыя знакі, напісаныя або надрукаваныя ў адну лінію. Радок верша. □ Чытаў .. [Лабановіч] зусім механічна, нічога не разумеючы з таго, што чытае. Ён проста пераводзіў вочы з радка на радок.., а думаў пра Ядвісю. Колас. Думы і вобразы, розум і радасць заключаны ў алавяныя радкі набора. Брыль. [Верыны] вочы тужліва бегалі па радках лічбаў і раптам спыніліся. Асіпенка. // толькі мн. (радкі́, ‑оў). Напісаныя, надрукаваныя словы, фразы. [Саша] прачытала радкі, якія пераканалі, што горад, дзе служыць Пятро, не здадзены, стаіць, змагаецца. Шамякін.
3. Разм. Прабор у валасах, рад (у 6 знач.). Сівыя валасы расчэсаны на просты радок. Пестрак. Цёмна-русыя валасы акуратненька разабраны на радок і гладка прычасаны. Дуброўскі.
•••
Ламаны (ломаны) радок — вершаваны радок, у якім словы стаяць не на адной лініі.
Радок у оадок — літаральна, даслоўна (пераказаць, спісаць і пад.).
Чытаць паміж радкоў гл. чытаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
иI союз і, ды;
госуда́рство рабо́чих и крестья́н дзяржа́ва рабо́чых і сяля́н;
нас тро́е — оте́ц, мать и я нас тры душы́ — ба́цька, ма́ці і (ды) я;
догна́ть и перегна́ть дагна́ць і перагна́ць;
и вы, и я, и они́ і вы, і я, і яны́;
и рад вас ви́деть, но не могу́ і рад вас ба́чыць, але́ не магу́;
я обеща́л прие́хать — и прие́хал я абяца́ў прые́хаць — і прые́хаў;
он и э́того не зна́ет ён і гэ́тага не ве́дае;
мы прости́лись, и ло́шади поскака́ли мы развіта́ліся, і ко́ні паскака́лі;
и наступи́ло утро і наста́ла ра́ніца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
рай (род. ра́ю) м., прям., перен. рай;
◊ р. зямны́ — рай земно́й;
ра́да б душа́ ў р., ды грахі́ не пуска́юць — посл. рад бы в рай, да грехи́ не пуска́ют;
з мі́лым рай і ў будане́ — посл. с ми́лым рай и в шалаше́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
па́ранка, ‑і, ДМ ‑нцы, ж.
Разм.
1. Запраўленая паранай бульбай ці мукой і завараная кіпнем сечка або мякіна на корм жывёле. [Гаспадар:] — Трэба карове паранкі ў апошні раз зрабіць,.. дык я мякіну бяру... Галавач. Гарэла газнічка, трашчаў за печчу цвыркун, пахла паранкаю і падгарэлаю бульбай. Грахоўскі.
2. Параная бульба ў лушпінах. Бацька мой служыў калісьці У пана за парабка. Век галодны, рад быў лыжцы Саладухі з паранкай. Гілевіч. Увайшлі [Галя і Васіль] у цёмныя сенцы — запахла бульбай-паранкай, нечым кіслым, але прыемным. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фала́нга 1, ‑і, ДМ ‑нзе, ж.
1. Баявы парадак пяхоты і конніцы ў старажытных грэкаў, шчыльна самкнуты строй з некалькіх шарэнгаў.
2. перан. Кніжн. Рад, шарэнга каго‑, чаго‑н. Без канца доўгая фаланга чаўноў і лодак упіраецца ў бераг вострымі насамі. Колас.
3. Вялікая абшчына, камуна (у сацыяльным утапічным вучэнні фур’ерыстаў).
4. Іспанская фашысцкая партыя.
[Грэч. phalanx.]
фала́нга 2, ‑і, ДМ ‑нзе, ж.
У анатоміі кожная з трох кароткіх трубчастых костачак пальца.
[Грэч. phalanx.]
фала́нга 3, ‑і, ДМ ‑нзе, ж.
Ядавітая жывёліна класа павукападобных.
[Грэч. phalanx.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
session
[ˈseʃən]
n.
1) сэ́сія f., пасе́джаньне n.
Parliament is now in session — Парлямэ́нт цяпе́р на сэ́сіі
2) рад пасе́джаньняў
3) пэры́яд пасе́джаньняў
This year’s session of Parliament was unusually long — Сёлета сэ́сія парлямэ́нту была́ незвыча́йна даўга́я
4) сэ́сія f., трымэ́стар -ру m.
the summer session — ле́тні трымэ́стар
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
zanik, ~u
м.
1. знікненне; адміранне; страта;
zanik pamięci — страта памяці;
2. мед. атрафія;
zanik mięśni — атрафія мышцаў (цягліц);
3. рад. заміранне; затуханне;
zanik fal — затуханне хваляў
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Лаг 1 ’жэрдка, якую прыстаўляюць да воза і коцяць па ёй дрэвы’ (Жд. 2) < прасл. lagъ < lagati ’класці’, якое з’яўляецца ітэратыўным дзеясловам да łožiti ’класці’ (Бернекер, 683).
Лаг 2 ’прыбор для вымярэння хуткасці руху судна або пройдзенай ім адлегласці’ (ТСБМ) < з гал. log ’тс’ праз рускую мову (гл. Фасмер, 2, 445).
Лаг 3 ’борт судна’ (ТСБМ) < рус. лаг ’рад гармат на адным борце карабля’ < гал. laag ’тс’ (Матцэнаўэр, Cizí sl., 235) ці з ням. Lage ’сукупнасць гармат на адным борце судна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Панара́д ’каркас, аснова калёс’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, Мат. Гом.), ’ткацкі станок’ (Мат. Гом., Нар. сл.), ’поўны камплект колаў’ (Інстр. I), ’другарадныя часткі бота: сцелькі, заднікі і інш.’ (Гарэц.), ’усе ткацкія прылады’ (Сцяшк. МГ, Інстр. II), понара́д ’тс’ (Влад.), панаро́д ’калёсы з драбінамі; матэрыял на ніз ботаў’ (Др.-Падб.). Беларускі рэгіяналізм. Утворана пры дапамозе прыст. па‑ ад нарад (гл.) або як бязафіксны дэрыват ад *панарадзіць < нарадзіць (гл.); далей да рад. У інш. слав. мовах з іншымі прыстаўкамі: рус. снаря́д ’снасць, прылады’, чэш. nářadí ’прылады’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спару́да ‘пабудова; гмах будынка’ (Беларусіка, 19, 225). З укр. спору́да ‘будыніна’, ад спору́дити ‘збудаваць, узнесці’, што да прасл. дыял. *vъz‑po‑rǫditi, якое чаргуецца з *vъz‑po‑ręditi, параўн. рус. соорудить ‘тс’ (ЕСУМ, 5, 381). У сувязі з гэтым, застаюцца сумненні адносна балтыйскага паходжання ўсх.-слав. аруд (гл.), ст.-бел. орудъ ‘засек’, выказаныя Супруном (ЭСБМ, 1, 152), на фоне ст.-рус. орудница ‘кладоўка зброі’, укр. дыял. оруда ‘праца’ і пад., на якім настойвае Анікін, Опыт, 90. Параўн. таксама рад 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)