1. Што‑н. новае, што нядаўна з’явілася. Дзяўчаты і хлопцы пытаюцца пра навінкі савецкай літаратуры, называюць імёны любімых кінаакцёраў, балерын.Брыль.— Тут у нас сабіраюць унікальныя станкі, — нарэшце парушае маўчанне сакратар, — таму канвеера ці яшчэ якіх тэхнічных навінак, як бачыце, няма.Асіпенка.
2.Разм. Тое, што і навіна (у 1 знач.). Расказаць навінку. □ Пайшла [сяброўка], закружыла, панесла навінку, Пранесла праз горад да самага рынку.Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перасяле́нец, ‑нца, м.
Той, хто перасяляецца, перасяліўся на новае месца. На нашы позіркі ён усміхнуўся І адказаў: — Я магілёўскі родам. Перасяленец. Сёлета вясною Было паўвека роўна, як адтуль...Гілевіч./ Пра расліны, жывёл, птушак і пад. Вясной дрэўца пусціла першыя зялёныя пятачкі глянцавітага лісця, і ўзрадаваўся Мітрафан: перасяленец прыняўся.Ракітны.За адзінаццаць год усурыйскія яноты размножыліся і разбрыліся далёка ад таго месца ў Парыцкім раёне, дзе былі выпушчаны першыя далёкаўсходнія перасяленцы.В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АПЕЛЯ́ЦЫЯ
(ад лац. appellatio зварот, скарга),
у праве многіх краін абскарджанне прыгавораў ці інш.суд. рашэнняў па крымін. і цывільных справах, якія не набылі законнай сілы. Апеляцыйны суд нанава даследуе сабраныя доказы па справе і мае права або зацвердзіць раней прынятае рашэнне, або вынесці новае. Заканадаўства Рэспублікі Беларусь не прадугледжвае апеляцыі, а перагляд суд. рашэнняў (прыгавораў), якія не набылі законнай сілы, адбываецца ў касацыйным парадку (гл.Касацыя).
2) У пераносным сэнсе — просьба падтрымаць у чым-н.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Арбі́тр, ст.-бел.арбитеръ (Гарб.), ст.-укр.арбитеръ з XVII ст., ст.-польск.arbiter з XVI ст. Рус.арбитр (з Пятроўскай эпохі) з франц.arbitre < лац. (Шанскі, 1, А, 135). Старабеларускае з лац.arbiter, магчыма, праз польскую мову. Калі сучаснае слова не лічыць працягам ст.-бел. (параўн. спартыўнае словаўжыванне), арбітр трэба тлумачыць як новае запазычанне з рускай (Крукоўскі, Уплыў, 80).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бало́нка1 ’прамавугольная клетка на матэрыі’ (Касп.), ’кратачка, квадрацік’ (Бяльк.: буду ў балонкі ткаць). Метафарычнае ўжыванне слова бало́нка ’(прамавугольнае) шкло ў акне’ (гл. бало́на1).
Бало́нка2 ’парода сабак’. Рус.боло́нка, укр.боло́нка. Новае запазычанне з зах.-еўрап. моў: ням.Bologneser Hündlein, франц.bolonais ’балонскі з Балоньі’. Фасмер, 1, 189; Шанскі, 1, Б, 157. Бел. і ўкр. словы з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ка́мера ’ізаляванае памяшканне спецыяльнага прызначэння’, ’пустая ў сярэдзіне частка прыбора, машыны’, ’унутраная абалонка шыны, мяча’ (ТСБМ), ’дзірка ў верхнім камені жорнаў’ (лаг.Шатал.). Новае запазычанне з с.-лац.camera ’пакой’ (або з ням.Kammer ’камора’) праз польск. ці рус. мовы (Слаўскі, 2, 390–392; Фасмер, 2, 174; Шанскі, 2 (К). 36–37). Больш старое запазычанне ў бел. гаворках і больш пашыранае камора (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ны́рка1, часцей ны́ркі мн., рус. ’почки’ (Нас., Касп., Пятк. 2, Сл. ПЗБ, Дразд., ТС), ст.-бел.нырка ’тс’ (пач. XVII ст.). Запазычана з польск.nerka, nyrka ’тс’ (пач. XVI ст.) < ст.-в.-ням.niero, ням.Niere ’тс’ (Кюнэ, Poln. 81; Булыка, Лекс. запазыч., 128); новае запазычанне нэ́ркі (Сл. ПЗБ).
Ны́рка2 ’нырэц, від качкі’ (Нас., Янк. 3.). Гл. нырэц.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сена́т ‘савет старэйшын, вышэйшы орган дзяржаўнай улады’ (ТСБМ), сэна́т ‘тс’ (Некр. і Байк.), сано́т (Рам. 4). Новае запазычанне з рус.сена́т ‘тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 81) або з польск.senat ‘тс’, якія праз ням.Senat з лац.senātus ‘савет старэйшын’ < senex ‘старац’; гл. Фасмер, 3, 601. Ст.-бел.сенатъ, санатъ, сэнатъ з польск.senat < лац.senātus ‘тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 33).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трусы́, тру́сікі ‘прыналежнасць мужчынскай або жаночай бялізны’, ‘спартыўныя кароткія штаны, трусы’ (ТСБМ), trusy ‘тс’ (Брасл. сл.), трусэ́ (шчуч., Сл. ПЗБ). Новае запазычанне праз рус.трусы выводзяць са старога франц.trousses ‘кароткія шаравары’ (ЕСУМ, 5, 658; Арол, 4, 109). Трубачоў у Фасмера (4, 110) выводзіць рускае слова з англ.trousers ‘штаны’, што дало першапачатковае рус.тру́сики, адкуль другаснае трусы (Ніканаў, Этимология–1967, 100).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
набыццён Erwérbung f -, Erlángung f -, Erzíelung f -; Gewínnung f -;
набыццё грамадзя́нства die Erlángung der Bürgerrechte;
2. (пакупка) Kauf m -(e)s, Käufe, Ánschaffung f -, -en, Éinkauf m;
набыццё ва ўла́снацьÉigentumerwerb m -(e)s;
выпадко́вае набыццё Gelégenheitserwerb m, Gelégenheitskauf m;
но́вае набыццё Néuerwerbung f -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)