покры́тый

1. (закрытый) накры́ты, мног. панакрыва́ны; (застланный) засла́ны, мног. пазасціла́ны; (крышей) накры́ты, мног. панакрыва́ны; (краской, позолотой) пакры́ты;

2. (обитый) абі́ты, абабі́ты; (обшитый тканью) пакры́ты, паця́гнуты;

3. (окутанный) пакры́ты; (тучами, облаками) абкла́дзены, мног. паабклада́ны, паабкла́дваны; засла́ны, мног. пазасціла́ны; (мраком, тьмой) аху́таны, аго́рнуты;

4. (заглушённый) заглу́шаны;

5. перен. (славой, почётом) пакры́ты;

6. (о долгах, счетах, издержках) пакры́ты; (оплаченный) апла́чаны;

7. (скрытый) пакры́ты;

8. (о расстоянии) пакры́ты;

9. карт. бі́ты, кры́ты, пакры́ты;

10. (случённый) пакры́ты; см. покры́ть.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

зняць

1. bnehmen* vt; usziehen* vt (вопратку, абутак); blegen vt, usziehen* vt (паліто); bnehmen* vt, bsetzen vt (галаўны ўбор); bnehmen* vt (гадзіннік, пярсцёнак, гальштук);

зняць тэлефо́нную тру́бку [слу́хаўку] den Hörer bnehmen*;

2. (вызваліць з пасады) entlssen* vt; bsetzen vt (напр урад);

3. (ураджай) rnten vt, die rnte inbringen*;

4. фота fotografieren vt; knpsen vt (разм); ine ufnahme mchen (каго, што von D);

5. (кватэру і г. д.) meten vt;

6. карт bheben* vt;

зняць абло́гу вайск die Belgerung ufheben*;

зняць што-н з вытво́рчасці эк die Produktin von etw. instellen, etw. aus der Produktin nhmen*;

зняць ко́пію ine Kope [bschrift] nfertigen [machen]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Kreuz

n -es, -e

1) крыж

das Rte ~ — чырво́ны крыж

etw. übers ~ lgen — пакла́сці што-н. крыж-на́крыж

ein ~ schlgen*, das Zichen des ~es mchen — перажагна́цца

ans ~ schlgen* [ngeln] — раскрыжава́ць, укрыжава́ць

2) анат. паясні́ца

3) карт. жо́лудзі, крэ́сці

4) крыж, ця́жар, му́ка, паку́та

sich in sein ~ schcken — пако́рліва не́сці свой крыж, прыміры́цца з сваі́м лёсам

5) муз. дые́з

◊ ein ~ über etw. (A) mchen — паста́віць крыж на чым-н.; махну́ць руко́ю на што-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

покры́ть сов.

1. (закрыть) накры́ць, мног. панакрыва́ць; (застлать) засла́ць, мног. пазасціла́ць; (крышей) накры́ць, мног. панакрыва́ць; (краской, позолотой) пакры́ць;

2. (обить) абі́ць, абабі́ць; (обшить тканью) пакры́ць, пацягну́ць;

3. (окутать) пакры́ць; (тучами, облаками) абкла́сці, мног. паабклада́ць, паабкла́дваць; (туманом, дымом) засла́ць, мног. пазасціла́ць; (мраком, тьмой) аху́таць, агарну́ць;

4. (заглушить) заглушы́ць;

5. перен. (славой, почётом) пакры́ць;

6. (долги, счета, издержки) пакры́ць; (оплатить) аплаці́ць;

7. (скрыть чью-л. вину, проступок, виновника) пакры́ць;

8. (расстояние) пакры́ць;

9. карт. пабі́ць, пакры́ць;

10. (случить) пакры́ць; см. покрыва́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Spiel

n -(e)s, -e

1) гульня́

sein ~ mit j-m hben — здзе́кавацца з каго́-н, жартава́ць з каго́-н.

etw. wie im ~ lrnen — навучы́цца чаму́-н. гулцючы [лёгка]

2) карт. гульня́

wer hat das ~? — чыц гульня́?

ich hbe drei ~e gemcht — я вы́йграў тры па́ртыі

3) спарт. гульня́, па́ртыя

das ~ npfeifen* [bpfeifen*] — даць сігна́л на пача́так [кане́ц] гульні́ (футбол)

das ~ der Schchmeister ndete remis — [rə'mi:] па́ртыя ша́хматных майстро́ў зако́нчылася ўнічыр

das ~ in die Hand bekmmen* — захапі́ць ініцыяты́ву ў гульні́

das ~ liten — судзі́ць гульнр

wie steht das ~? — які́ лік (гульні́)?

4) тэатр. дзе́янне

5)

ein ~ Krten — кало́да карт

6) тэх. зазо́р, свабо́дны ход

7) хвост (фазана)

◊ ein gewgtes ~ spelen — ве́сці небяспе́чную гульню́

lles ufs ~ stzen — перан. усё паста́віць на ка́рту

◊ die Hand im ~ hben — быць ублы́таным у што-н., удзе́льнічаць у чым-н.

viel aus dem ~ hben — рызыкава́ць мно́гім

der Tufel ist mit ihm im ~ — яго́ чорт спакусі́ў [падбі́ў]

hrgeiz ist dabi im ~ — тут закра́нута славалю́бства

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

пасава́ць I несов., спорт. пасова́ть;

п. на край — пасова́ть на край

пасава́ць II несов., карт., перен. пасова́ть;

трэ́ці раз пасу́ю — тре́тий раз пасу́ю;

не́льга п. пе́рад ця́жкасцямі — нельзя́ пасова́ть пе́ред тру́дностями

пасава́ць III несов., разг. (быть подходящим) идти́; подходи́ть, подоба́ть, соотве́тствовать;

зялёнае не пасу́е да блакі́тнага — зелёное не идёт (не подхо́дит) к голубо́му;

у го́сці не пасу́е хадзі́ць по́зна — в го́сти не подоба́ет ходи́ть по́здно;

ці́хі го́лас не ~ва́ў да яго́ мо́цнай фігу́ры — ти́хий го́лос не соотве́тствовал его́ кре́пкой фигу́ре

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

покрыва́ние

1. (закрывание) накрыва́нне, -ння ср.; (застилание) засціла́нне, -ння ср.; (крышей) крыццё, -цця́ ср.; (краской, позолотой и т. п.) пакрыва́нне, -ння ср.;

2. (обивка) абіва́нне, -ння ср., абабіва́нне, -ння ср.; (обшивание тканью) пакрыва́нне, -ння ср., паця́гванне, -ння ср.;

3. (долгов, счетов, издержек и т. п.) пакрыва́нне, -ння ср.; (оплата) апла́чванне, -ння ср.;

4. (сокрытие чьей-л. вины, проступка, виновника) пакрыва́нне, -ння ср.;

5. (расстояния) пакрыва́нне, -ння ср.;

6. карт. біццё, -цця́ ср.;

7. (случка) пакрыва́нне, -ння ср.; см. покрыва́ть 1, 2, 6—10;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

зне́сці I сов.

1. (в одно место) снести́; (тяжёлые предметы — ещё) стащи́ть;

2. (сверху вниз) снести́; (тяжёлые предметы — ещё) стащи́ть;

3. (переписать, перенести вниз) снести́;

4. (разрушить) снести́; (ветром, водой — ещё) сорва́ть, унести́;

з. мост — снести́ мост;

урага́н знёс страху́ — урага́н снёс (сорва́л) кры́шу;

5. (срубить) снести́;

з. галаву́ — снести́ го́лову;

6. карт. снести́, сбро́сить;

7. (уходя, взять с собой, похитить) унести́;

з. чужу́ю кні́гу — унести́ чужу́ю кни́гу;

8. перен. (вытерпеть) снести́, перенести́, вы́нести, стерпе́ть;

з. паку́ты — перенести́ страда́ния

зне́сці II сов. (яйцо) снести́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

мета́тьI несов.

1. (бросать) кі́даць;

мета́ть бо́мбы воен. кі́даць бо́мбы;

мета́ть жре́бий кі́даць жэ́рабя;

мета́ть стог кі́даць стог;

2. (производить потомство — о животных) прыво́дзіць; (выделять икру — о рыбах) нерастава́ць; кла́сці (адкла́дваць) ікру́;

свинья́ ме́чет до двена́дцати порося́т свіння́ прыво́дзіць да двана́ццаці парася́т;

3. карт. банкава́ць;

мета́ть гро́мы и мо́лнии сы́паць гро́мы і мала́нкі, сы́паць перуны́;

рвать и мета́ть так разысці́ся (развар’ява́цца);

мета́ть би́сер пе́ред сви́ньями сы́паць бі́сер (пе́рлы) пе́рад сві́ннямі;

что есть в печи́, всё на стол мечи́ погов. што ха́та ма́е, хай усі́м прыма́е.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Лу́па1 ’губа чалавека, жывёлы’ (маладз., Янк. Мат.; Мікуц., Сцяц., Сл. ПЗБ; сувалк., Карт. Атл. Беласточчыны), łupufka ’губны гармонік’ (там жа), лу́пы ’губы’ (мін., КЭС), лу́па ’морда жывёлы’ (Мядзв.). Балтызм, параўн. літ. lū́pa ’губа’, лат. lũpa (Буга, Rinkt., 2, 48; Урбуціс, Baltistica, 5, 64 і 160; Liet. term., 181; Пальцаў, Лекс. балтызмы, 37; Зданцэвіч, LP, 8, 344). Булыка (Запазыч., 192) вызначае ст.-бел. лупы ’губы’ як запазычанне са ст.-польск. łupy ’тс’. Супраць Непакупны (Baltistica, 11, (1), 109). Сюды ж лупа́ты ’чалавек з вялікімі, тоўстымі губамі’ (Сцяшк., Шат.; бялын., докш., Янк. Мат.; віц., КЭС; драг., полац., Нар. лекс.; Сл. ПЗБ), сувалк. łupaty ’тс’; лаг. лупазу́бы ’бяздзейны, разінькаваты падлетак’, лупа́ч ’мужчына з тоўстымі вуснамі’ (КЭС, лаг.; шальч., Сл. ПЗБ), ’губаты’ (міёр., З нар. сл.).

Лу́па2, лу́пы ’губа, губавыя грыбы, Polyporaceae’ (паст., Жыв. сл.). Да лу́па1. Аб семантычным пераходзе ’губа’ — ’грыб’ гл. гу́ба.

*Лу́па3, лу́пы ’вочы’, лупачы́ ’тс’ (Юрч. Вытв.), сувалк. zalać łupe ’ўпіцца’, якое адпавядае драг. залэ́тэ го́чэ (горі́лкію) ’тс’; рус. перм., урал. лу́пы ’вочы’, алан., валаг. лу́пачи́ ’вытрашчаныя вочы’, уладз. лупа́нда ’вірлавокі’, укр. правабярэжна-палес. лупа́тий і мсцісл. лупа́ч ’тс’. Генетычна ўзыходзіць да прасл. lupъ (параўн. бел. ё‑луп), якое Мартынаў (Этимология–1984, 129–130) рэканструюе з пратэзай як glupъ. Сюды ж бел. лупа́ты ’вірлавокі’ (ТСБМ, Гарэц., Мал., Дразд., Янк. 1, Шат., Мат. Гом., Нас., Растарг.; бых., Янк. Мат.; клец., Нар. лекс.; пух., Сл. ПЗБ; ТС), лупава́ты (Мат. Гом.), лупа́сценькій ’тс’ (мсцісл., Нар. словатв.), лупачы́ ’лупатыя вочы’ (капыл., Жыв. сл.; свісл., Сцяшк. Сл.).

Лу́па4 ’яечня, непадкалочаная мукой’ (круп., Сл. ПЗБ) — перанос назвы з першапачатковага лупа ’яечня непадкалочаная’, параўн. гом., чач. лупа́ ’яечня’, асіп. лупа́тая яешня ’яечня нераскалочаная’. Аналагічна рус. глазу́нья, чэш. volská oka ’тс’ (літаральна ’валовы вочы’). Да лу́па3 (гл.).

Лу́па5 ’павелічальнае дваякавыгнутае шкло ў аправе’ (ТСБМ). З рус. лу́па ’тс’, якое на пачатку XIX ст. з франц. loupe непасрэдна або праз ням. Lupe (Фасмер, 2, 534; Крукоўскі, Уплыў, 72). Канчаткова — да лац. lupa ’ваўчыца’ і ’круглая пухліна’, ’круглае шкло’.

Лупа́ ’адходы пры ачыстцы зерня і інш. збожжавых’ (Мат. Гом.; лун., ЛАПП), ’астаткі пасля прасейвання мукі’ (Ян.; ганц., Сл. ПЗБ), ’лупіны, шалупіны, высеўкі, вотруб’е’ (ТС). Укр. лупа́ ’тс’, ’луска рыбы’, ’перхаць’, зах. лу́па ’лупіна, скурка’, рус. лупа́ ’слой скуркі, які лушчыцца’, ’перхаць’, ’дранка’, ’наносы на рацэ’, ’азёрная трава’; польск. łupa ’лупіна агародніны, шалупайка’, ’кара’, ’трэска, палена’, ’луста’, ’куча гною, смецця’, ’кратавіны’, в.-луж. łupa ’лупіна, мяккая кара, лыка’, славац. lupy ’лушпіны’, серб.-харв. лу̏па ’біццё, таўчэнне, стук’. Прасл. lupa ’лупіны ў агародніне’, ’шалупайка яйка’, ’высеўкі’, ’кара дрэў’ (Слаўскі, 5, 317–319). Да і.-е. *leu‑p‑ ’здзіраць скуру, лупіць’; ‑p‑ у гаворках выступае часам у варыянце ‑sp‑ > ‑шп‑. Самыя блізкія і.-е. адпаведнікі: лат. laupa ’здабыча’, lupa ’шкарлупіна, кавалачак, ануча’, lupis ’лясны рабаўнік’; літ. lupà ’кара; лыка (луб), лупіна’: lupti, лат. lupt, làupît ’драць, здзіраць, лупіць’, ’біць’, lùptis ’лупіцца, лушчыцца’, aplaupýti ’абдзіраць, аблупіць’ (Скок, 2, 331–332; Фасмер, 2, 534–535).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)