слі́ва, ‑ы, ж.
1. Фруктовае дрэва сямейства ружакветных з пладамі жоўтага або ліловага колеру з костачкай у сярэдзіне. Як толькі згоніць снег, .. [Самабыль] зараз жа выходзіць у свой гародчык, дзе стаіць сліва, ігруша і дзве яблыні, і тут распачынае работу. Колас. Розныя раслі ў .. садзе [пана Кудзілоўскага] дрэвы: яблыні, вішні, слівы, цэлыя зараснікі маліны, агрэсту, парэчак. Хомчанка. / у знач. зб. Сліва ў садзе пасохла.
2. Плод гэтага дрэва. Варыць слівы. З’есці сліву. □ Для каго паспелі слівы? — Для Паўлушы, што за дзіва! Муравейка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уло́мак, ‑мка, м. (ужываецца часцей з адмоўем «не» і ў пытальна-клічных сказах).
Слабы, кволы чалавек. [Паляшук:] — Дарма што.. [дзеду] цяпер семдзесят год, а як забушуе часам у хаце Раман, яго сын, стараста наш, то стары, бывае, не вытрымае, возьме яго на рукі, як хлапчанё, і зараз жа ўціхамірыць, хоць Раман і не ўломак. Колас. [Ціток:] — Дзіва што ты заробіш сабе хлеба. Уга. Што ты, уломак які? Лобан. [Лісавета] падумала, што не можа быць, каб яна не ўправілася з гэтым уломкам. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
przepraszać
przeprasza|ć
незак. kogo прасіць прабачэння ў каго; перапрошваць;
~m, która (jest) godzina? — выбачайце, колькі зараз часу?;
~m — прабачце, выбачай(це), даруй(це), прашу прабачыць (выбачыць)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
otherwise [ˈʌðəwaɪz] adv., conj.
1. іна́кш, іна́чай, па-і́ншаму;
He thinks otherwise. Ён думае па-другому.
2. у аста́тнім, акрамя́ гэ́тага;
He’s stubborn, but otherwise a nice chap. Ён вельмі ўпарты, але наогул добры хлопец.
3. іна́кш; а то; у адваро́тным вы́падку;
Do it now, otherwise it will be too late. Зрабі гэта зараз, а то будзе позна.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Вято́к, веточок ’маладзік’ (Нас.; Чач.). Польск. wietek, wiotek, чэш. валаш. vetek ’першая або апошняя квадра месяца’, якія з прасл. vetъxъ ’стары’; больш падрабязна гл. пад ветах. Што датычыцца бел. вяток, то яно, зыходзячы з даных геаграфіі (гродз., вілен., Нас.), семантыкі і фанетыкі, запазычана з польскай мовы. Праблематычным застаецца час, калі адбылося запазычанне. Магчыма, гэта даволі новае слова перыяду моцнага польскага ўплыву, а магчыма, і вельмі старое кантактнае запазычанне, калі польск. wietek, wiotek займала больш шырокую тэрыторыю (зараз толькі на поўдні, гл. Купішэўскі, Słownictwo, карта 3 і ст. 47–48). У такім разе семантычныя змены тыпу ’стары месяц’ — ’маладзік’ і да т. п. адбываліся таксама рана. Параўн. яшчэ бел. паўн.-зах. вётак ’назва старога месяца’ (Маш., Atlas, 2, карта 1). Верагодна таксама дапускаць незалежнае ўзнікненне бел. слова як утворанага з памяншальнай суфіксацыяй ‑ок і пад. (параўн. вятлюк) або фанетычным шляхам; параўн. жанік < жаніх.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
just2 [dʒʌst] adv.
1. менаві́та, якра́з, акура́т, дакла́дна;
just at that spot менаві́та на гэ́тым ме́сцы;
just in time якра́з своечасо́ва;
just the thing infml якра́з то́е, што трэ́ба;
That’s just what we need. Гэта якраз тое, што нам трэба.
2. то́лькі што;
He’s just come. Ён толькі што прыйшоў.
3. то́лькі; про́ста;
just the same усё ро́ўна, тым не менш;
just think/listen/look то́лькі паду́май/паслу́хай/паглядзі́;
He’s justa child. Ён толькі дзіця.
♦
just now infml
1) то́лькі што
2) BrE за́раз, цяпе́р;
We are busy just now, could you come later? Мы занятыя зараз, прыходзьце, калі ласка, пазней;
just so BrE, infml (дакла́дна) так;
They have nice kids. – Just so. У іх слаўныя дзеткі. – Менавіта так;
just then якра́з тады́/у той мо́мант
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
powinien
powin|ien
павінен; абавязаны;
ona ~na tam pójść — яна павінна туды пайсці;
on ~ien zaraz wrócić — ён зараз павінен вярнуцца;
~no się pomagać innym — трэба дапамагаць іншым
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
дэмабілізава́цца, ‑зуюся, ‑зуешся, ‑зуецца; зак.
1. Перайсці з ваеннага становішча на мірнае (пра ўзброеныя сілы, народную гаспадарку). Дывізія дэмабілізавалася.
2. Звольніцца з вайсковай службы пасля заканчэння вайны або тэрміну абавязковай службы (пра асабовы састаў). Калі грамадзянская вайна закончылася, Паўлюкоўскі дэмабілізаваўся і заняўся літаратурнай працай. Машара. Юстын ужо адслужыў у арміі, дэмабілізаваўся і зараз працаваў на заводзе паточных ліній. Няхай.
3. перан. Аслабіць актыўнасць, гатоўнасць да выканання якіх‑н. задач. Так .. павялося: жыццю патрэбны вінаватыя. Інакш людзі страцілі б пільнасць, дэмабілізаваліся б. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
міну́та, ‑ы, ДМ ‑нуце, ж.
1. Адзінка часу, роўная шасцідзесятай частцы гадзіны, якая складаецца з 60 секунд. Гадзіннік паказваў без дзесяці мінут дзевяць. Васілёнак. Стрэлка гадзінніка адлічыла сорак мінут. Алешка. // Які‑н. кароткі прамежак часу. Мінута радасці. □ Мужчыны зараз па сняданні Пайшлі ў гумно на спачыванне — Аддаць мінуту для дрымоты. Колас.
2. Спец. Адзінка вымярэння вугла і дугі, роўная 1/60 градуса, якая абазначаецца на пісьме значком ′. Кожны градус дзеляць на шэсцьдзесят мінут (60′), а кожную мінуту на шэсцьдзесят секунд (60″).
[Ад лац. minutus — паменшаны, малы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
насы́ціцца, ‑сычуся, ‑сыцішся, ‑сыціцца; зак.
1. Наесціся ўволю, дасыта. [Дзямід:] — Алень паваліўся на зямлю, а рысь пачала кавалкамі рваць яго мяса, аж пакуль не насыцілася так, што і паварушыцца ёй цяжка было. В. Вольскі. // перан. Разм. Поўнасцю задаволіць свае патрэбы, жаданні і пад. Глядзіш і не можаш наглядзецца, не можаш насыціцца белай радасцю, што апанавала ўсё наваколле, што адна непадзельна ўладарыць зараз над прыродай. Кандрусевіч.
2. Прасякнуцца, набрыняць якім‑н. рэчывам; увабраць у сябе што‑н. у дастатку. Глеба насыцілася вадой.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)