Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
біквадра́т
(ад бі- + квадрат)
мат.чацвёртая ступень.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Quart
n -s палігр.чацвёртая до́ля, чвэрць (лі́ста)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
тэтра́рхія, ‑і, ж.
1. У Старажытнай Грэцыі — чацвёртая частка вобласці, якой кіраваў тэтрарх.
2. У Рымскай імперыі — падзел улады паміж чатырма правіцелямі, якія кіравалі рознымі часткамі імперыі; чатырохуладдзе.
[Грэч. tetrarchia — чатырохуладдзе.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чацвёртыліч. der víerte;
чацвёртага сту́дзеня am víerten Jánuar;
чацвёртая гадзі́на es geht auf vier (Uhr), drei Uhr vorbéi;
а чацвёртай гадзі́не nach drei (Uhr);
чацвёртая старо́нка die víerte Séite, Séite vier;
чацвёрт ну́мар Númmer vier
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
вале́т
(фр. valet)
чацвёртая па старшынству ігральная карта, малодшая за даму 4.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Кватэ́ра1 ’частка жылога дома, якая складаецца звычайна з некалькіх пакояў і мае асобны выхад’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Нас., Мал., Гарэц., Касп., Яруш., КЭС, лаг.). Гл. кватэра2.
Кватэ́ра2 ’квадрат, роўная чатырохвугольная плошча’, ’невялікі кавалак зямлі’ (Бяльк., Яшк.), ’частка акна’ (Нік. Очерки). Ст.-бел.кватера ’квадратная шыба’ (з 1593 г.). Праз польск.kwatera з с.-н.-ням.quartêr, якое ў сваю чаргу з с.-лац.quarterium (Булыка, Запазыч., 145). Пры гэтым мяркуюцца наступныя семантычныя пераходы: ’чвэрць’ > ’чацвёртая частка горада’ > ’чацвёртая частка ваеннага лагера’ > ’памяшканне’ (параўн. Слаўскі, 3, 472; ЕСУМ, 2, 415).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
квадра́нт, ‑а, М ‑нце, м.
1. У матэматыцы — чацвёртая частка круга.
2. Любая з чатырох абласцей (вуглоў), на якія плоскасць дзеліцца дзвюма ўзаемна перпендыкулярнымі прамымі.
3. Старадаўні вугламерны астранамічны прыбор, які служыў для вызначэння вышыні нябесных цел.
4. Прылада для наводкі гармат.
[Ад лац. quadrans, quadrantis — чвэрць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ква́рта
[польск. kwarta, ад лац. quarta (pars) = чацвёртая частка]
1) невялікі металічны кубак для піцця;
2) даўнейшая мера вадкіх і сыпкіх рэчываў, роўная чацвёртай частцы гарца (0,70577 л);
3) муз.чацвёртая ступень дыятанічнай гамы; інтэрвал, які ахоплівае 4 ступені.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
субдаміна́нта
(ад суб- + дамінанта)
муз.чацвёртая ступень мажору або мінору, а таксама акорд, пабудаваны на гэтай ступені.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)