інжы́р

(кр.-тат. inžir, ад перс. ängir)

1) пладовае дрэва сям. тутавых, пашыранае ў субтропіках; смакоўніца;

2) салодкі плод гэтага дрэва; фіга, смоква.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

fig​1 [fɪg] n.

1. інжы́р, фі́га

2. фі́гавае дрэ́ва, смако́ўніца

♦

not care/give a fig (for smb./smth.) BrE, infml : I don’t care a fig for it. Мне напляваць на гэта.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Тулу́за ‘дуля, фіга’: тулузу табе, а не яблыка (бых., Мушынскі, вусн. паведамл.). Няясна, магчыма, ад талызаць ‘тузаць, біць’ (гл.), змененае ў гаворках з дысімілятыўным аканнем у выніку своеасаблівай “гармоніі галосных гукаў” (Крывіцкі, Дыялекталогія, 182), параўн. і рус. дыял. тулу́зить ‘біць, калаціць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

тале́рка ж.

1. таре́лка;

2. только мн., муз. таре́лки;

◊ не ў сваёй ~рцы — не в свое́й таре́лке;

фі́га на ~рцы — ку́киш (фи́га) с ма́слом

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ду́ля, ‑і, ж.

1. Летні сорт ігруш з вялікімі і салодкімі пладамі.

2. Плод гэтай ігрушы. На грушы каля ганку Вісяць цяжкія дулі. Калачынскі.

3. Разм. груб. Кукіш, фіга. [Халуста] паказаў Настулі кулак, а яна яму дулю, і гутарка на гэтым кончылася. Чарнышэвіч.

•••

Даць (паднесці, паказаць) дулю гл. даць.

Дулю з’есці гл. з’есці.

Дулю табе (яму, ім і пад.) пад нос — лаянкавы выраз для катэгарычнага аднаўлення або нязгоды.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

инжи́р м.

1. (дерево) інжы́р, -ра м., смако́ўніца, -цы ж., смо́ква, -вы ж., фі́гавае дрэ́ва;

2. собир. інжы́р, -ру м., фі́га, -гі ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ку́киш м., прост. ду́ля, -лі ж., ку́кіш, -ша м., фі́га, -гі ж.;

показа́ть ку́киш паказа́ць ду́лю (ку́кіш, фі́гу);

◊

ку́киш с ма́слом ду́ля з ма́слам, ду́ля на тале́рцы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

fig

I [fɪg]

n.

1) фі́га f. (плод і дрэ́ва)

2) I don’t care a fig for your opinion — начха́ць мне на тваю́ ду́мку

II [fɪg]

1.

n., informal

1) убо́р -у m., стро́і pl., убра́ньне n.

2) стан -у m.; фо́рма f.

in full fig — у по́ўным убо́ры або́ рышту́нку

2.

v.t. (-gg-)

убіра́ць, выстро́йваць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Ку́ка 1 ’вялікі драўляны малаток’ (ТСБМ, Касп., З нар. сл., Нар. словатв., Нар. лекс.). Параўн. літ. kúokas, лат. kúoks ’драўляны молат для гульні або глушэння рыбы’. Беларускае слова (значэнне ’для глушэння рыбы’ зафіксавана, напр., у Касп., 170) запазычана з балтыйскіх дыялектаў (БСЭ, 5, 13–14; Лаўчутэ, Балтизмы, 144).

Ку́ка 2 ’фіга’ (Нас., Сл. паўн.-зах., Бяльк.). Рус. кука ’кулак’. Параўн. балг. кука ’крук’, серб.-харв. ку̏ка ’тс’. Параўн. літ. kukà ’дубінка’, kúoka ’тс’, лат. kùoks ’палка’. Іншыя індаеўрапейскія паралелі менш надзейныя (Бернекер, 639; Фасмер, 2, 404).

Ку́ка 3 ’дзіцячая болька’ (Сцяц., Нар. лекс.), ’тое, чым палохаюць дзяцей’ (Жыв. сл.). Крыніцай беларускіх слоў лічацца літ. kaũkas ’дамавік, чорт’, лат. kauks ’тс’. Запазычанне адбылося да манафтангізацыі дыфтонгаў (Лаўчутэ, Балтизмы, 47).

Ку́ка 4 ’стары танец, падобны да карагода’ (ТС). Няясна. Да ст.-грэч. κύκλος ’карагод’? Якімі былі шляхі пранікнення?

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ду́ля ж

1. (груша) Sómmerbirne f -, -n;

спе́лыя ду́лі réife Sómmerbirnen;

2. разм груб (фіга) Féige f -, -n;

паказа́ць ду́лю каму-н j-m éine lánge Náse dréhen; j-n leer áusgehen lássen*;

◊ ду́лю з’е́сці nichts bekommen*; mit léeren Händen dástehen*, leer áusgehen*;

паказа́ць ду́лю ў кішэ́ні die Faust in der Tásche bállen (каму-н auf A)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)