Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ню́хаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1.што. Удыхаць праз нос які‑н. пах. Перад самым домам стаяў вялікі сабака і, схіліўшы галаву, нюхаў нешта на зямлі.В. Вольскі.Старэйшыя калгаснікі выходзілі ў поле, бралі ў жмені зямлю, расціралі яе паміж пальцаў, нюхалі.Курто.Андрэй Сцяпанавіч запускаў руку то ў ячмень, то ў пшаніцу, перасыпаў з далоні на далонь зярняты, нюхаў іх.Бялевіч.//Удыхаць у нос (лекавы, наркатычны і пад. сродак). Нюхаць тытунь.
2.перан.Разм. Выведваць, высочваць. [Альжбета:] — Э-э! Я думала, хто там!.. Ажно нічога людскага. Толькі ездзіць ды нюхае, якая дзяўчына пасагу больш мае.Купала.
•••
(І) не нюхаўчаго — не зведаў чаго‑н., не знаёмы з чым‑н.; не мае аб чым‑н. ніякага ўяўлення.
Не нюхаць пораху — не быць на вайне, не ваяваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
breathe
[bri:ð]1.
v.i.
1) ды́хаць
2) перадыхну́ць, адсапсьці́ся, адпачы́ць
At last there is time to breathe — Нарэ́шце знайшо́ўся час перадыхну́ць
3) лёгка дзьмуць, ве́яць (пра ве́цер)
4) жыць, быць жывы́м
2.
v.t.
1) удыха́ць, ды́хаць
to breathe poisonous fumes — удыха́ць атру́тныя выпарэ́ньні
2) дава́ць адпачы́ць
The rider breathed his horse — Ко́ньнік даў адпачы́ць каню́
3) шапта́ць; каза́ць
not to breathe a word — не прагавары́цца ні сло́вам, ня пі́скнуць ні сло́ва, трыма́ць у сакрэ́це
4) перадава́ць; ды́хаць чым
5) Figur.удыха́ць, натхня́ць
to breathe new life into an organization — ажыві́ць арганіза́цыю
•
- breathe a vein
- breathe easy
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Куры́ць1 ’пыліць, дыміць; удыхаць і выдыхаць дым якога-небудзь рэчыва, пераважна тытуню’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., ТС, Бяльк., Сцяшк., КЭС, лаг., Сержп., Пр., Янк. Мат., Шатал.). Укр.курити, рус.курить ’тс’, ст.-слав.коурити сѧ ’дыміць’, балг.курна ’запаліць’, серб.-харв.ку́рити ’паліць агонь у печы, тытунь’, славен.kúriti ’раскладваць агонь, дыміць, курыць’, польск.kurzyć się ’дыміць, гарэць; пыліць’, чэш.kouřiti ’дыміць, параваць, пыліць’, славац.kúriť ’паліць печ’, kúriť sa ’дыміць’, в.-луж.kuriećн.-луж.kuriś ’тс’. Прасл.kuriti мае паралелі ў балтыйскіх мовах: літ.kùrti ’раскладваць агонь, паліць’, лат.kur̃t ’тс’. Паралелі ў германскіх мовах (гоц.haúri ’вугаль’, ст.-ісл.hyrr ’агонь’) канчаткова пацвярджаюць першаснасць значэння ’паліць агонь’ (Бернекер, 651–652; Траўтман, 145; Фрэнкель, 319).
Куры́ць2 ’ехаць або бегчы хутка’ (Нас., ТС, Ян.). Запазычанне з літ.kùrtí ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
куры́ць, куру, курыш, курыць; незак., што.
1.атаксамабез дап.Удыхаць і выдыхаць дым якога‑н. рэчыва, пераважна тытуню. Ён ведае, што пісаравы папяросы даражэйшыя, хоць распазнаць гэта сваім уласным смакам не можа, бо старшыня не курэц, а курыць толькі пры выкананні старшынскіх абавязкаў для большай саліднасці і важнасці.Колас./ Пра папяросы, люльку і пад. Курыць цыгарку. Курыць люльку.//без дап. Быць курцом, ужываць тытунь для курэння. [Лаўрэн] дастаў сваю вялікую люльку, пачаў набіваць яе самасадам ды такім, што Паўленка, які не курыў, пачаў чхаць.Шамякін.
2.атаксамачым. Спальваць спецыяльныя рэчывы для атрымання пахучага дыму. Курыць ладанам.
•••
Курыць фіміям — лісліва ўсхваляць каго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
першаро́дны, ‑ая, ‑ае.
1.Уст. Які нарадзіўся першым, раней за ўсіх астатніх. Першарадны сын.
2.перан.Кніжн. Які захоўвае свой натуральны стан, некрануты. Удалечыні ад заводскіх гудкоў, шуму вялікіх гарадоў.. [у Карпатах] пануе першародная цішыня.«Звязда».[Веньямін:] — Перад намі некранутая першародная прыгажосць. Будзем жа убіраць яе вачамі і вушамі, удыхаць грудзямі.Навуменка.Вунь зубастым каўшом праразае канаву Экскаватар праз глей першародных пластоў.Звонак.// Першапачатковы. Заўсёды, як гляне даўніна сівая У вочы, нібыта настаўнік суровы, Свой сэнс першародны тады набываюць І фарбы і гукі, пачуцці і словы.Панчанка.Многія з запісаных этнографам варыянтаў даюць магчымасць сцвярджаць, што пэўныя беларускія народныя песні, якія спяваюцца цяпер і вядомы вельмі шырока, «выраслі» з тых, што бытавалі ў першароднай форме ў XIX ст. і яшчэ раней.Саламевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)