Пуры́шка ’парэчка’ (Адм.): заружавеўшыся, маўляў, пурышкі на ясным сонцы (Лёсік) сюды ж, магчыма, і рус.пуры́ш ’індык’. Відаць, узыходзіць да *pyriti/*puriti ’смажыць, пячы’, параўн. серб.-харв.пу̏рити ’падсмажваць’, укр.пи́рити ’чырванець ад гневу’, славен.piriti se ’чырванець (ад злосці)’, польск.zapyrzyć się ’зачырванецца’, в.-луж.pyrić ’паліць’, што да *pyrь ’агонь’ (Куркіна, Этимология–1994–1996, 202–203); інакш адносна рускага слова Фасмер, 3, 410 (< рус.пы́рить ’тапырыць пер’е’). Паводле Трубачова (Зб. памяці Талстога, 1, 309), зыходнае *puriti з першапачатковым значэннем ’пячы, грэць’ захавалася толькі ў прыставачных утварэннях, куды адносяцца рус.дыял.опу́ри́ть ’абдаць мачой’ і пад. Параўн., аднак, рус.дыял.пу́рить ’мачыцца’ і папярэдняе слова. Не выключана, што з’яўляецца адаптаваным паланізмам, параўн. польск.porzeczki ’парэчкі’ (Арашонкава–Чабатар, Адм.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
sträuben
1.
vtтапы́рыць, шчаці́ніць
der Тrúthahn sträubte die Fédern — інды́к распушыў пе́р’і
2.
(sich)
1) тапы́рыцца, шчаці́ніцца
die Háare ~ sich vor Entsétzen — валасы́ ста́лі ды́бам ад жа́ху
2) (gegenA) супраціўля́цца (чаму-н.); упа́рціцца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
bristle
[ˈbrɪsəl]1.
n.
1) шчаці́ньне n., шчэць f.
2) шту́чнае шчаці́ньне
a brush with nylon bristles — шчо́тка з нэйлёнавай шчаці́наю
Dog’s hair bristled — Шэрсьць у саба́кі ста́ла ду́бам (натапы́рылася)
The dog bristled — Саба́ка ашчаці́ніўся
2) выка́зваць злосьць, раздражне́ньне
3.
v.t.
1) пакрыва́ць шчаці́ньнем
2) тапы́рыць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Натапы́рыць ’падняць, расставіўшы, пер’е; пышна адзецца’ (Нас.), ’настаражыць вушы; наставіць шэрсць, расставіць пер’е з перапуду, ад дажджу і пад.; растапырыць, ускалмаціць’ (Гарэц.), натопу́рыць ’наставіць, прыўзняць’ (ТС), натапы́рыцца, натупы́рыцца ’распусціць пер’е; надзьмуцца, разгневацца’ (Нас., Сл. ПЗБ; Ян.), натопу́рыцца ’тс’ (ТС), рус.натопы́рить ’падняць, паставіць дыбам пер’е, шэрсць; наставіць вушы; надуцца; пышна адзецца’, натопы́риться ’напыжыцца, ашчацініцца; надуцца, зазлаваць’, польск.дыял.natoperzyć, natoperzyć się ’тс’; сюды ж, відаць, і балг.дыял.натопо́ра, натопо́рвам ’паднімаць, задзіраць угору’. Паводле Пятлёвай (Этимология–1984, 200), на‑то‑пырить, на‑то‑пыриться пры параўнанні з на‑пыриться ’наткнуцца на што-небудзь вострае’ дазваляе вычляніць узмацняльны элемент ‑то‑, які ўяўляе сабой архаічны непрадуктыўны суфікс, параўн. смал.на‑то‑пы‑жить, на‑то‑пыжиться ’пышна апрануцца; ашчацініцца, прыняць ваяўнічы выгляд’; у такім разе да пы́рыць ’распіраць, пучыць’ (гл.). Аднак варыянты з іншым вакалізмам, якія сустракаюцца ў славянскіх мовах, параўн. прыведзеныя вышэй балгарскія словы і рус.дыял.топо́риться ’франціць’, растопо́рить ’рассунуць, растапырыць’, чэш.topořiti ’стаяць калом, не згінацца’ і інш. (Махэк₂, 647 лічыць зыходным корань stop‑, што параўноўвае з літ.stapìnti ’рабіць тугім, цвёрдым’), прымушаюць аднесці разглядаемыя словы да тапы́рыць (гл.).