Басо́к ’лёска вудачкі; кручок, прымацаваны да лёскі’ (Маш.). Бясспрэчна, да бас ’струна’ (гл.), параўн. і ўкр. басо́к ’басавая струна’. Значэнне ’лёска вудачкі’ зразумелае (перанос), а ’кручок, прымацаваны да лёскі’ — рэзультат забыцця ўнутранай формы слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кві́нта, -ы, ДМ -нце, мн. -ы, -аў, ж.

1. Пятая ступень гамы, а таксама інтэрвал, які ахоплівае пяць ступеней.

2. Самая высокая па тоне струна некаторых струнных інструментаў.

◊

Павесіць нос на квінту (разм., жарт.) — зажурыцца, засумаваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

стру́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Памянш.-ласк. да струна (у 1, 2 знач.).

•••

Слабая струнка (струна) каго, чыя — найбольш чуллівая, уразлівая рыса, асаблівасць характару, на якія лёгка ўздзейнічаць.

У струнку — прама, навыцяжку, трымаючы рукі на нівах (стаць, стаяць, выцягнуцца).

Хадзіць па струнцы гл. хадзіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

-хорд

(гр. chorde = струна)

другая састаўная частка складаных слоў, якая паказвае на сувязь з паняццямі «струна», «дрот», «гучанне».

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ло́пнуць¹, -ну, -неш, -не; -ні; зак.

1. Даць трэшчыну; трэснуўшы, разламацца, разадрацца, парвацца.

Лопнуў графін.

Лопнула струна.

2. перан. Пацярпець поўную няўдачу, крах (разм.).

Лопнулі надзеі.

◊

Лопнуць са смеху (разм.) — зайсціся моцным смехам.

Цярпенне лопнула (разм.) — няма больш сіл цярпець, вытрымка скончылася.

|| незак. ло́паць, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цеціва́, -ы́, мн. цяцівы́ і (з ліч. 2, 3, 4) цецівы́, цяціў, ж.

1. Вяроўка, струна, якая сцягвае канцы лука.

2. Туга нацягнутая вяроўка, трос у некаторых механізмах, прыладах (спец.).

Ц. лучковай пілы.

3. Бакавая нахіленая бэлька лесвіцы, у якую ўстаўлены канцы прыступак (спец.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

тужэ́ць несов.

1. натя́гиваться, станови́ться туги́м;

струна́ тужэ́е — струна́ натя́гивается (стано́вится туго́й);

2. (становиться густым, вязким) густе́ть; (спец. — ещё) загуща́ться;

це́ста тужэ́е — те́сто густе́ет;

3. (о земле) подсыха́ть; затвердева́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хардафо́ны

(ад гр. chorde = струна + -фон)

струнныя музычныя інструменты.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

хардо́метр

(ад гр. chorde = струна + -метр)

прыбор для вымярэння таўшчыні струн.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

наця́ты, ‑ая, ‑ае.

Абл.

1. Нацягнуты. Жыццё — нацятая струна, Крані яе — і адгукнецца. Хведаровіч.

2. перан. Напружаны. І раптам.. у нацятую цішыню пачынае ўпарта прабівацца тонкі, працяжны, знаёмы нам гул. Вітка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)