rtęć

ж. хім. ртуць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

merkuriusz, ~u

м. уст. ртуць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

рту́тны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да ртуці. Ртутны слупок. // Які змяшчае ў сабе ртуць. Ртутная руда. // Які дзейнічае пры дапамозе ртуці. Ртутны барометр. Ртутны тэрмометр.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

грыму́чы, ‑ая, ‑ае.

1. Які стварае рэзкія гукі, моцны шум. Грымучы млын. □ З гор бягуць ручаі грымучыя. Бураўкін. Грымучае полымя імкліва кацілася па лесе. Шчарбатаў. Бумажкоў акідае вачамі грымучую калону нямецкіх танкаў. Чорны.

2. Шумны, гучны. Грымучы голас. □ З грудзей нашых панясецца Вір песень грымучых І ў адзін голас зліецца, У адзін магучы. Купала.

•••

Грымучая змяя гл. змяя.

Грымучая ртуць гл. ртуць.

Грымучы газ гл. газ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

грыму́чы грему́чий;

○ г. газ — грему́чий газ;

~чая змяя́ — грему́чая змея́;

~чая ртуць — грему́чая ртуть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

quicksilver​1 [ˈkwɪksɪlvə] n.

1. chem. ртуць

2. руха́васць, жва́васць

♦

have quicksilver in one’s veins быць ве́льмі жва́вым чалаве́кам

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

дзяле́нне, -я, н.

1. гл. дзяліць, дзяліцца.

2. Матэматычнае дзеянне, шляхам якога пазнаецца, у колькі разоў адна велічыня большая за другую.

Д. лікаў.

Д. дробаў.

3. Спосаб размнажэння ў прасцейшых арганізмаў і клетак.

Д. клетак.

4. Адлегласць паміж дзвюма суседнімі рыскамі на вымяральнай шкале.

Ртуць на тэрмометры паднялася на тры дзяленні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

грему́чий грыму́чы;

грему́чая змея́ грыму́чая змяя́;

грему́чая ртуть хим. грыму́чая ртуць;

грему́чий газ хим. грыму́чы газ;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

АМАЛЬГАМА́ЦЫЯ ў металургіі, спосаб атрымання металаў з рудаў з дапамогай ртуці. Пры змочванні ртуццю металы ўтвараюць амальгамы і ў такім выглядзе аддзяляюцца ад пустой пароды і пяску. Амальгамацыю выкарыстоўваюць для выдзялення высакародных металаў (пераважна золата) са здробненых рудаў ці канцэнтратаў (у спалучэнні з тэхнічна больш дасканалымі працэсамі, напр. цыянаваннем), перапрацоўкі адходаў лёгкіх металаў (у другаснай металургіі), электралітычнага атрымання рэдкіх металаў (індыю, галію і інш.).

Амальгамы пасля насычэння металам адмываюць, фільтруюць, адціскаюць і награваюць да 800—850 °C, выдаляюць ртуць. Атрыманы «чарнавы» метал ідзе на афінаж, ртуць вяртаюць на амальгамацыю. Пры неабходнасці амальгамацыю актывуюць растворамі сернай к-ты ці вапны, выкарыстоўваюць таксама ртуць з дамешкамі натрыю ці цынку. Спосабам амальгамацыі выдзяляюць з руды 50—70% золата.

т. 1, с. 304

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АЛЬМАДЭ́Н

(Almaden),

ртутнае радовішча ў Іспаніі, самае вял. ў свеце і унікальнае па якасці руды. Распрацоўваецца з 1-га тыс. да н.э. Руды — кварцыты ў ніжнепалеазойскіх сланцах, маюць у сабе кінавар і самародную ртуць (да 1/20). У 1980-я г. здабыча ў межах 1,2—2 тыс. т металу. Запасы ацэньваюцца ў 250 тыс. т. Здабыча вядзецца ў глыбокіх шахтах. Самародная ртуць, якая сцякае ў ачышчальныя вырабаткі, збіраецца асобна.

т. 1, с. 278

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)