бязрыбны прыметнік
У якім няма рыбы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)
немагчыма прыслоўе | выказнік
Няма магчымасці, нельга.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)
нямашака размоўнае | безасабовая форма | выказнік
Тое, што і няма.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)
думаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. пра каго-што, аб кім-чым і без дап. Аддавацца роздуму; раздумваць, мысліць. Часта доўга думае стары Яўхім пра сваю дачку і яшчэ мацней яе шкадуе, любіць. Пестрак. Аб чым камандзір думаў так доўга, — цяжка сказаць. Брыль. Доўга думала Ганна і, урэшце, надумалася. Нікановіч.
2. з дадан. сказам. Лічыць, меркаваць. [Шкуранкоў:] Думаю, што пры наступнай сустрэчы мы лепш зразумеем адзін аднаго. Крапіва. Доўга хварэў пан. Усе думалі, што капцы ўжо яму. Якімовіч. // на каго. Мець падазрэнне, лічыць вінаватым у чым‑н. Думаў на Івана, што ён вінаваты.
3. з інф. Мець намер, збірацца што‑н. рабіць. Хоць у маткі і жылося .. [Аўгінні] нялёгка, але варочацца да Васіля яна не думала. Колас. [Страмілін:] Я думаю паставіць даклад галоўнага інжынера на парткоме. Крапіва.
4. аб кім-чым, пра каго-што. Клапаціцца, турбавацца. Думаць аб бацьках. ▪ [Людзі] найбольш думалі пра дзённы свой заработак. Чорны.
•••
А што ты думаеш! гл. ты.
Забыць (і) думаць гл. забыць.
І думаць няма чаго — пра поўную немагчымасць зрабіць што‑н.
І не думай (нават) — пра катэгарычную забарону рабіць што‑н.
Трэба думаць гл. трэба.
Я думаю гл. я.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
таіць, таю, тоіш, тоіць; незак., каго-што.
1. Трымаць што‑н. у тайне, скрываць ад іншых. [Саша:] — Марыя Сяргееўна! Вы нічога не таіце ад мяне. Я ўсё хачу ведаць. Шамякін. Сурова і гнеўна выступалі суддзі... Яны абвінавачвалі Варатніцкага не толькі ў тым, што быў паліцэйскім, але і ў тым, што таіў сваё мінулае, хлусіў. Дадзіёмаў. // Захоўваць у сабе, у сваёй душы, не паказваючы перад другімі, хаваючы ад другіх (пачуцці, думкі). І раптам .. [Астаповіч] пачаў бачыць, што ўсё тое, што ён толькі для самога сябе таіў у душы, вядома ўсім. Чорны. Макараў .. скінуў парашут і, тоячы незвычайнае хваляванне і радасць, цвёрдым крокам падышоў да Кудлача, збіраючыся выпрасіць яшчэ адзін палёт. Алешка.
2. Мець, заключаць у сабе што‑н. знешне непрыкметнае, яшчэ не выяўленае. [Дзед Талаш] востра ўглядаецца ў далечы маўклівых балот. Яны тояць штось невядомае, вострае і цікавае. Колас. Ніводнаму, нават самаму магутнаму розуму не ўдалося яшчэ дасюль разгадаць, колькі нявыкрытых дзіў і магчымасцей тоіць у сабе наша зямля. Лужанін. І колькі яшчэ тоіць .. [Урал] у сабе нязведанага! Шынклер.
•••
Няма чаго граху таіць; што (чаго) грэх таіць — нечага скрываць, трэба прызнацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бязверхі прыметнік
Такі, у якім няма верху, верхавіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)
пышыцца дзеяслоў | незакончанае трыванне
Празмерна ганарыцца, задавацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)
слы́хом / слы́хом не слыха́ть прост. і чу́так няма́, і по́чуту няма́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
нудзець дзеяслоў | незакончанае трыванне
Нудзіцца, сумаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)
гнявіць дзеяслоў | незакончанае трыванне
Выклікаць гнеў.
- Не гняві бога (размоўнае) — дарэмна не наракай.
- Што бога гнявіць; няма чаго бога гнявіць (размоўнае) — няма падстаў крыўдзіцца на жыццё.
|| закончанае трыванне: угнявіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)