По́ўнач, по́ўныч, пуовночь, по́ўноч ’глыбокая ноч, сярэдзіна ночы’, ’адзін з напрамкаў свету’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл., Мік., Бес., Шат., Касп., Бяльк., ТС), ст.-бел. полночь ’сярэдзіна ночы’, ’напрамак свету’, полнощь ’напрамак свету’, укр. пі́вніч ’поўнач (напрамак свету, сярэдзіна ночы)’, рус. по́лночь ’поўнач (напрамак свету)’, польск. północ ’палова ночы; напрамак свету’, чэш. půlnoc ’сярэдзіна ночы’, славац. polnoc ’тс’, в.-луж. połnóc ’сярэдзіна ночы; напрамак свету’, н.-луж. połnoc ’тс’, серб.-харв. по́ноћ ’сярэдзіна ночы’, славен. pólnoč ’тс’, балг. полуно́щ ’тс’, макед. полноќ ’тс’, ст.-слав. полоумошти ’пасярод ночы’, ’поўнач’. Прасл. *polъnoltь, *polunoktь ’сярэдзіна ночы’ ад *polъ‑/polu‑ (гл. паў-) і *noktь (гл. ноч). Ужыванне назваў частак сутак для перадачы напрамкаў свету характэрнае для шэрагу індаеўрапейцах і неіндаеўрапейскіх моў, параўн. ням. Mitternacht ’поўнач (напрамак свету; сярэдзіна ночы)’ (Ніканаў, Этимология–1984, 163). Мяркуецца, назва поўнач у абодвух значэннях з’яўляецца паралельным утварэннем да сапраўднай “салярнай” назвы — поўдзень (гл.), якая аб’ядноўвала ў сваім значэнні астранамічна-часавае і геаграфічна-арыентацыйнае паняцці (Німчук, Давньорус., 47).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запрацава́цца, -цу́юся, -цу́ешся, -цу́ецца; -цу́йся; зак.
1. Стаміцца ад працяглай або цяжкай работы.
Ты, я бачу, тут зусім запрацаваўся.
2. Захапіўшыся работай, забыцца пра час.
З. да глыбокай ночы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
світа́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́е; незак.
1. безас. Пачынаць развіднівацца (аб набліжэнні ўсходу сонца).
Зімой світае позна.
2. Пачынацца, наступаць (пра дзень).
Пасля ночы світае дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
суто́нне, -я, н. (разм.).
Час пасля захаду сонца перад надыходам ночы, а таксама паўзмрок перад світаннем; паўзмрок у слаба асветленым месцы, памяшканні.
За акном згушчаецца с.
|| прым. суто́нневы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
nightlong2 [ˌnaɪtˈlɒŋ] adv. на праця́гу ўсёй но́чы, усю́ ноч (напралёт)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
good night
дабра́нач, до́брай но́чы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Дабра́нец ’добрай ночы’ (Сцяшк.). Зыходным з’яўляецца польск. dobranoc ’добрай ночы’, якое на бел. глебе было пераасэнсавана паводле назоўнікаў з суфіксам ‑ец. Параўн. дабра́нач, дабра́нац.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́крыва, -а, н.
1. Верхні слой, які пакрывае што-н.
Травяное п.
Валасяное п.
2. перан. Тое, што пакрывае, ахутвае сабой што-н.
Пад покрывам ночы.
|| прым. по́крыўны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
змрок, -у, м.
1. Адсутнасць святла, цемра.
З. атуліў прасторы.
2. Няпоўная цемната, прыцемак, пры якім яшчэ можна распазнаваць прадметы.
Вячэрні з.
3. Прыцемак паміж захадам сонца і наступленнем ночы, а таксама перадсвітальны прыцемак.
Перадранішні з.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
zero hour [ˈzɪərəʊˌaʊə] n.
1. двана́ццаць гадзі́н но́чы, апо́ўнач
2. рашу́чы мо́мант, час выпрабава́ння
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)