Выдзі́рства ’грабежніцтва, прыгнёт’ (Нас.). Запазычанне з польск.wydzierstwo ’тс’. Параўн. ст.-бел.выдерца ’мучыцель’, таксама запазычанне з польск. (Булыка, Запазыч., 73).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Plágegeist
m -(e)s, -er разм. кат, мучы́цель
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Quälgeist
m -(e)s, -er разм.мучы́цель, кат
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
інквізі́тар
(лац. inquisitor = следчы)
1) член інквізіцыйнага суда;
2) перан. жорсткі чалавек, мучыцель.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Ве́чнік1 (арго) ’вязень, асуджаны на пажыццёвае зняволенне’ (БРС). Запазычана з рус.вечник ’тс’ (< вечный).
Вечнік2 ’вечны мучыцель сялян’ (лід., Карл.). Рэгіянальнае ўтварэнне ад ве́чны (гл.) і суф. ‑ikъ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
і́рад, ‑а, М ‑дзе, м.
Лаянк.Мучыцель, кат. — Божа мой, божа! За што мне такая кара! Лепш бы я малою памерла, чым жыць з такім ірадам, з такім п’яніцам.Колас.— Што ім трэба, ірадам? Чаму ім няма спакою ад таго, што людзі мірна жывуць?Шамякін.
[Па імені цара Іудзеі Ірада, які паказваецца ў евангеллі вельмі жорсткім.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тыра́н
(гр. tyrannos)
1) правіцель, улада якога заснавана на дэспатызме і гвалце;
2) перан. прыгнятальнік, мучыцель.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
кат1
(польск. kat)
1) асоба, якая прыводзіць у выкананне смяротны прыгавор, мучыць на допыце;
2) перан. жорсткі мучыцель, прыгнятальнік.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тыра́н
(гр. tyrannos)
1) аднаасобны правіцель у Стараж. Грэцыі і гарадах-рэспубліках Італіі 13—16 ст.;
2) жорсткі правіцель, дэспат;
3) перан. прыгнятальнік, мучыцель.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Лю́тар ’бязбожнік’ (Сцяц.), ст.-бел.лютаръ, лютеръ, люторъ, лютеранинъ (XVI ст.) ’лютэранец’, якія са ст.-польск.luter, lutaranin, luteryjanin. Утвораны ад прозвішча Марціна Лютэра — Luther, дзеяча нямецкай Рэфармацыі. Праціўнікі вучэння Лютэра збліжалі яго прозвішча з прыметнікам люты, параўн. лю́тыр ’мучыцель, кат’ (Нас.), са значэннем ’чужынец’: палес. оўруцк. лю́трі ’іншаверцы’ > ’чужаземцы’ (Булыка, Запазыч., 192).