Карша́к ’каршун’ (ТСБМ, Маш., БДА, Нік. Арх., Бяльк., Касп.). Гл. коршак.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Каршачо́к ’каршун’ (Сержп. Грам.). Трэба адзначыць, што каршачок — дэмінутыўная форма ад коршак (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

падра́ць, -дзяру́, -дзярэ́ш, -дзярэ́; -дзяро́м, -дзераце́, -дзяру́ць; -дзяры́; -дра́ны; зак.

1. што. Тое, што і парваць (у 1 і 2 знач.).

П. паперу.

П. адзенне.

2. каго. Разрываючы, забіць усіх, многіх (пра драпежных птушак, звяроў).

Каршун падраў многа курэй.

3. чаго. Пацерці на тарцы нейкую колькасць чаго-н.

П. крыху бульбы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Kóndor

m -s, -e заал. ко́ндар (паўднёваамерыканскі каршун)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

крыўдзі́цель, ‑я, м.

Той, хто крыўдзіў, крыўдзіць каго‑н. Хай крыўдзіцель дрыжыць, як падбіты каршун. Купала. Бляднелі і трасліся, як у ліхаманцы, .. крыўдзіцелі народа. Багдановіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Мыша́тнік ’каршун, што ловіць мышэй’ (Бяльк.), рус. калуж. мышитник ’мышалоў’. Усх.-бел.-рус. ізалекса. Да мыш (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

патрапята́ць, ‑пячу, ‑печаш, ‑печа; зак., чым.

Трапятаць некаторы час. Каршун тым часам зрабіў яшчэ некалькі кругоў, на момант застыў у паветры, патрапятаў крыламі, выцягнуў лапы і рынуўся ў ваду. Ляўданскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

плані́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак.

Плаўна зніжацца на лятальным апараце. Скала недалёка, і цяпер можна спакойна планіраваць. Гамолка. // Паступова і плаўна зніжацца (аб птушках). Плаўна планіруе каршун у сінім небе, карыстаючыся нябачнымі струменямі паветра. В. Вольскі.

[Ад фр. planer.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ка́ня 1 ’драпежная птушка (Buteo) сямейства ястрабіных’ (ТСБМ, Мядзв., Маш., Дразд., Гарэц.), ’каршун, Milvus’ (Маш.), ’кнігаўка, Vanellus vanellus’ (ТСБМ; в.-дзвін., бярэз., рас., Сл. паўн.-зах.), ’чапля, Ardea cinerea’ (тураў., КЭС; Маш., ТС), канюк, канюка ’каршун чырвоны’ (Дразд., ТС); ’каня’ (маст. Сл. паўн.-зах.), канюх ’каршун’ (ТСБМ, чэрв. Сл. паўн.-зах., Др.-Падб.), ка́нюх ’тс’ (Бяльк., Гарэц.). Прасл. kanʼa, kanʼukъ (гл. Трубачоў, Эт. сл., 9, 142–143). Лексемы маюць гукапераймальнае паходжанне — паводле своеасаблівага манатоннага піску. Адсюль і дзеяслоў канькаць ’выпрошваць са слязьмі, дакучліва прасіць, паўтараць адно і тое ж’ (ТСБМ, Янк. 1, Гарэц.; полац. Нар. лекс.), канькъць ’тс’ (Бяльк.; ушац., Нар. сл.).

Ка́ня 2 ’грыб: варона, капялюх’ (беласт. Жыв. сл.) < польск. kania ’грыб-паразіт’. Слаўскі (2, 44) адносіць гэту лексему ў рад іншых, якія абазначаюць драпежных істот і расліны-паразіты.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

знаро́к, прысл.

З якой‑н. мэтай, з пэўнымі намерамі; спецыяльна. Ехалі [немцы] полем — знарок аб’язджалі лес. Шамякін. Каршун, праходзячы паўз Васіля, знарок наступіў яму на нагу. Няхай. // Насуперак чыйму‑н. жаданню; назло. Тралейбус, здавалася, ледзь варушыўся, а прыпынкі былі доўгія, як знарок. Дамашэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)