Той, хто крыўдзіў, крыўдзіць каго‑н. Хай крыўдзіцель дрыжыць, як падбіты каршун.Купала.Бляднелі і трасліся, як у ліхаманцы, .. крыўдзіцелі народа.Багдановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Мыша́тнік ’каршун, што ловіць мышэй’ (Бяльк.), рус.калуж.мышитник ’мышалоў’. Усх.-бел.-рус. ізалекса. Да мыш (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
патрапята́ць, ‑пячу, ‑печаш, ‑печа; зак., чым.
Трапятаць некаторы час. Каршун тым часам зрабіў яшчэ некалькі кругоў, на момант застыў у паветры, патрапятаў крыламі, выцягнуў лапы і рынуўся ў ваду.Ляўданскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
плані́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак.
Плаўна зніжацца на лятальным апараце. Скала недалёка, і цяпер можна спакойна планіраваць.Гамолка.// Паступова і плаўна зніжацца (аб птушках). Плаўна планіруе каршун у сінім небе, карыстаючыся нябачнымі струменямі паветра.В. Вольскі.
[Ад фр. planer.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ка́ня1 ’драпежная птушка (Buteo) сямейства ястрабіных’ (ТСБМ, Мядзв., Маш., Дразд., Гарэц.), ’каршун, Milvus’ (Маш.), ’кнігаўка, Vanellus vanellus’ (ТСБМ; в.-дзвін., бярэз., рас., Сл. паўн.-зах.), ’чапля, Ardea cinerea’ (тураў., КЭС; Маш., ТС), канюк, канюка ’каршун чырвоны’ (Дразд., ТС); ’каня’ (маст.Сл. паўн.-зах.), канюх ’каршун’ (ТСБМ, чэрв.Сл. паўн.-зах., Др.-Падб.), ка́нюх ’тс’ (Бяльк., Гарэц.). Прасл.kanʼa, kanʼukъ (гл. Трубачоў, Эт. сл., 9, 142–143). Лексемы маюць гукапераймальнае паходжанне — паводле своеасаблівага манатоннага піску. Адсюль і дзеяслоў канькаць ’выпрошваць са слязьмі, дакучліва прасіць, паўтараць адно і тое ж’ (ТСБМ, Янк. 1, Гарэц.; полац.Нар. лекс.), канькъць ’тс’ (Бяльк.; ушац., Нар. сл.).
Ка́ня2 ’грыб: варона, капялюх’ (беласт.Жыв. сл.) < польск.kania ’грыб-паразіт’. Слаўскі (2, 44) адносіць гэту лексему ў рад іншых, якія абазначаюць драпежных істот і расліны-паразіты.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
знаро́к, прысл.
З якой‑н. мэтай, з пэўнымі намерамі; спецыяльна. Ехалі [немцы] полем — знарок аб’язджалі лес.Шамякін.Каршун, праходзячы паўз Васіля, знарок наступіў яму на нагу.Няхай.// Насуперак чыйму‑н. жаданню; назло. Тралейбус, здавалася, ледзь варушыўся, а прыпынкі былі доўгія, як знарок.Дамашэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шуля́к, ‑а, м.
1. Тое, што і каршун. Шуляк мільгнуў, нібы лязо нажа, — і змоўкла сойка ў кіпцюрах ягоных.Рудкоўскі.
2.Абл. Шула (у 2 знач.). Тата ў санях да варот пад’ехаў. Завязаў лейцы за дубовы шуляк, кінуў каню пад ногі жменю сена, у хату ідзе.Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Géier
m -s, - заал.каршу́н, ко́ршак, шуля́к
◊ hol dich der ~! — лаянк. каб цябе́ чорт узяў!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
уна́дзіцца, ‑джуся, ‑дзішся, ‑дзіцца; зак.
Панадзіцца рабіць што‑н. непажаданае. — Унадзіўся падлюка-каршун лятаць, — паскардзіўся .. [дзед] бабцы Вікці. — Сёння зноў маладога пеўніка схапіў.Даніленка.[Павел Сцяпанавіч:] — Залетась тут, у Пяцідуб’і, браканьеры ясень унадзіліся красці.Ляўданскі.// Стаць часта наведваць каго‑н. Да старога неўзабаве ўнадзілася хадзіць на вячоркі ўдава з суседняга засценка.Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зо́ркі, ‑ая, ‑ае.
Які мае востры зрок, добра бачыць далёкія і дробныя прадметы. Убачыўшы .. [шчупака] сваім зоркім вокам, каршун кінуўся на рыбіну з вышыні.В. Вольскі.Бабка Наста стаяла збоку, глядзела сваімі яшчэ даволі зоркімі вачамі, але нічога не чула, і дакорліва ківала галавой.Шамякін.// Праніклівы, пільны, уважлівы. Будзь жа смелым і адважным, Зоркім цёмнымі начамі.Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)