Verbum

Жарля́ць, пажарляць, жерляць ’есці, жэрці’ (Нас.). Дзеяслоў утвораны з суфіксам ‑аць на базе назоўніка жарло́ ’зяпа’ (гл. жарло́ ₁).

Абжо́ра ’чалавек, што многа есць’ (БРС, Бяльк., Касп.), рус. обжора, укр. обжора, ненажера да жэрці (гл.) < ob‑žьra < ob‑žьr‑ti.

◎ Лабзава́ць ’есці (слівы, яблыкі)’. У выразе: …лабзуе, аж лёскат ідзе… (любан., Нар. словатв.) генетычна звязана з літ. lapsėti ’прагна есці, жэрці’.

Ме́рзці, ме́рзьці ’мерзнуць’ (Шат.) — другаснае ўтварэнне ад ме́рзнуць (гл.) па аналогіі да ўмерці, дзерці, адперці, жэрці — дзеясловаў з асновай на плаўную зычную.

Жарлі́вы ’абжорлівы’ (міёр., Нар. сл., 112). Польск. żarliwy ’палкі’, чэш. zárlivý, славац. žiarlivý, в.-луж. žarliwy ’раўнівы’. У бел. суадносіцца з жэрці, у той час як зах.-слав. формы суадносныя з жар. Нельга выключыць, што ў бел. запазычанае з больш шырокім значэннем ’палкі’ спецыялізавалася ў сэнсе ’палкі да ежы’, аднак магчыма і ўтварэнне на ўласнай глебе з прыметнікавым суфіксам ‑лів‑ або ‑ів‑ (ад жарля́ць ’жэрці’; гл. жарло́ ₁).

Жалапа́ць ’піць’ (Сцяц.), жолопа́ты ’жэрці, жаваць’ (Клім.), жалуба́ць ’есці’ (чэрв., Жд. 2; жлоб., Жыв. сл., 115), ’піць’ (маладз., Янк. Мат., 98; вілейс., Нар. сл., 139). Рус. прыбалт. желуба́ть ’есці (пра жывёл)’ (< бел.?), укр. желіпа́ти ’марудна есці’, жолопа́ти ’жэрці’, польск. żłopać ’піць многа (пра жывёл, пагардліва пра людзей)’, дыял. żłepać, памор. žlepa ’тс’, славен. žlę́bati ’многа піць’; параўн. балг. жлѐвя ’жаваць’. Літ. žliaũbti ’жэрці, уплятаць’, лат. žļebinȃt ’жаваць’. Калі рэканструяваць прасл. *želp‑ або *želb‑, трэба лічыцца з тым, што літ., а магчыма, і лат. словы запазычаны са слав. (польск., памор.). І.‑е. асновай для адзначанай прасл. рэканструкцыі магло б быць *gel‑, g​^u̯el‑ ’глытаць’ (Покарны, 1, 365) з лабіяльным пашырэннем: *gelb‑. Параўн. швед. дыял. kulp ’глыток’. Гл. яшчэ глытаць, жалапацца, жлокаць. Меркаванні пра запазычанне жалубаць з літ. (Лаўчутэ, Сл. балт., 109) патрабуюць дадатковай фанетычнай і семантычнай аргументацыі.

Жарло́чны ’пражэрлівы’ (Жд. 2) з польск. żarłoczny ’тс’, утворанага ад żarłok ’абжора’, з тым жа коранем, што жэ́рці (гл.). Жарлокъ ’абжора’ < польск. засведчана ў ст.-бел. на пачатку XVII ст. (Гіст. лекс., 96; Булыка, Запазыч., 113).

◎ Пражо́рка ’адтуліна ў агароджы праз раку. у якую устаўляюць “нерат’ (паўн.-усх., КЭС). Дэрыват з суф. ‑к‑ ад пражэрці < жэрці. Гл. жарало і жэрло© у семантычным плане параўн. асабліва рус. смал. жерло ’адтуліна ў печы’.

Жор ’перыяд, калі рыба кідаецца на яду’ (ТСБМ). Рус. жор ’час, калі рыба добра бярэцца’, дыял. ’апетыт’, польск. żer ’яда (у жывёл)’, чэш., славац. žer ’тс’. Бязафіксны наз. ад дзеяслова *žьrati — жэрці (гл.): *žьrъ; першаснае значэнне магло лепш захавацца ў зах.-слав. мовах ’ежа як працэс’.