Ду́ды ’падман’ (Нас.). Гл. дуда́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
валы́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Духавы народны музычны інструмент, зроблены з трубак, устаўленых у скураны мяшок; дуда.
2. перан. Зацяжная справа; важданіна. Дэталь невялічкая, а валынкі многа. «Звязда».
•••
Цягнуць валынку гл. цягнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Мыцця́нка, маццянка ’больш дасканалая дуда з некалькімі гукамі’ (Інстр. III). Да муццпнка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
трая́кі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да трох крыніц; які праяўляецца ў трох выглядах, відах. Траякая выгада. Траякае значэнне. □ — А ты, дуда, які хлеб хочаш есці? — запытаў дзед Самуіла і пасадзіў хлопца сабе на калена. — Ёсць траякі: чорны, белы і ніякі. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Моццянка ’дуда з 7 дудачкамі’ (Нік. Очерки, 2, 1892) — відаць, мацця́нка, якое з польск. multanka (mulitanka, mutyanki) ’дудка, дудачка, кобза’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лабіду́да ’гультай, бяздзейнік, лодар’ (КЭС, лаг., КТС), ’абібок, няўклюда’ (Мат. Гом.) складанае экспрэсіўнае слова, утворанае ад лоб 1 (гл.) і дуда.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Муццянка, муцьянка, муцянка ’дуда з трыма маленькімі дудачкамі, прымацаванымі да пузыра’ (Анім. дад., Кіркор). Польск. mutyanki, якое з multanka ’валынка’, mulitanka ’тс’, апошнія ад назвы Multany ’Валахія’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Наду́дліцца ’напіцца праз меру, насмактацца’ (Бяльк.). У аснове экспрэсіўнага ўтварэння — гукапераймальны элемент ‑дуд‑, што можа быць звязана з дуда, дуць (гл.), параўн. дудзіць ’іграць на дудзе’ і ’прагна піць’ (Байк. і Некр.), рус. надудо́литься, надуби́ться, надуда́риться ’напіцца ўдосталь’, а таксама іншыя дзеясловы з тым жа значэннем: надудо́ніцца, наду́ндзіцца і пад. (Трубачоў, Этим. сл., 5, 147).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АБРАМО́ВІЧ Антон Іванавіч
(1811?, Віцебскі пав. — пасля 1854),
бел. кампазітар. Пасля 1832 жыў у Пецярбургу. Быў вядомы як піяніст-выканаўца і педагог, склаў школу ігры на фп. Адзін з першых пачаў ствараць нац.-характэрныя творы, у аснове якіх мелодыі бел. нар. песень і танцаў: праграмная 8-часткавая паэма «Беларускае вяселле», п’есы «Беларускія мелодыі», «Зачараваная дуда» для фп., песні «Дзеванька» і «Гарэліца» на словы Я.Баршчэўскага і інш.
Літ.:
Мальдзіс А.І. Падарожжа ў XIX стагоддзе. Мн., 1969;
Кісялёў Г. Радок у энцыклапедыю // Кісялёў Г. Героі і музы. Мн., 1982.
т. 1, с. 37
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Здуду́ліцца ’скурчыцца’ (Сл. паўн.-зах.). Рус. тул. издудо́лить ’высмактаць, змучыць’, славац. zdudliť ’скурчыць’, zdúdliť sa, zdudliť sa ’скурчыцца’. Параўн. рус. дыял. дудо́лить(ся) ’піць, ссаць многа, доўга’, славац. dudlať ’выдаваць гукі булькання’, ’мармытаць’, рус. смал. дудо́ля ’дзіця, што яшчэ ссе’. Насуперак Фасмеру (1, 550) звязана, відаць, з дуда (гл.) (якое ў дыялектах мае значэнне ’соска’ (кур.) звязана з рус. дыял. дудить ’доўга і многа смактаць’), з суф. ‑уля/уль (Сцяцко, Афікс. наз., 67) ад дзеяслова ўтвараецца назоўнік *дуд‑уля/*дуд‑уль, на базе гэтага дзеяслоў *дудуліць, адкуль з прэфіксам з‑ (< jьz‑) *здудуліць ’выссаць’ > ’зрабіць скурчаным’, адкуль здудуліцца ’скурчыцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)