perzyna

perzyn|a

ж. пажарышча, папялішча;

obrócić w ~ę — ператварыць у папялішча; знішчыць датла

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

спапялі́ць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., каго-што.

1. Спаліць датла, ператварыць у попел. Хадзіў агонь на двор з двара, Жалобна ветры вылі. Славуты домік песняра Фашысты спапялілі. А. Александровіч. Усё пярун тут спапяліў. Тут балявала смерць па-царску. Дайнека. / у перан. ужыв. Вочы .. [Сёмкі] гатовы, здаецца, спапяліць усё перад сабой. Лынькоў.

2. перан. Растраціць у барацьбе з чым‑н. (жыццё, сілы і пад.). А ці не надта замнога для лёсу аднаго пакалення каханняў, надзей, запаветных імкненняў спапяліў ваенны пажар? Лукша.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

burn​2 [bɜ:n] v. (burnt or burned)

1. гарэ́ць, згара́ць

2. палі́ць, спа́льваць;

be burnt to the ground згарэ́ць датла́

3. палі́ць; ацяпля́ць;

burn wood in one’s grate палі́ць камі́н дро́вамі

4. падпалі́ць, перасма́жыць;

I burnt the toast. Я спаліў грэнку.

5. выкліка́ць зага́р; атры́мліваць апёк, апячы́ся;

Don’t burn your mouth with the soup! Не апячы рот супам!

6. fml (with) гарэ́ць (якім-н. жаданнем);

He was burning to go climbing again. У яго было неадольнае жаданне зноў пайсці ў горы.

♦

burn one’s bridges спалі́ць масты́, адрэ́заць сабе́ шлях да адступле́ння;

burn the candle at both ends безразва́жна растра́чваць сі́лы;

burn one’s fingers/get one’s fingers burnt апячы́ па́льцы; апа́рыцца (нечакана атрымаць кепскі вынік)

burn away [ˌbɜ:nəˈweɪ] phr. v. паступо́ва згара́ць; паступо́ва спа́льваць

burn down [ˌbɜ:nˈdaʊn] phr. v. згарэ́ць; спалі́ць датла́

burn out [ˌbɜ:nˈaʊt] phr. v.

1. згарэ́ць датла́

2. зму́чыцца, змарне́ць

burn up [ˌbɜ:nˈʌp] phr. v.

1. згарэ́ць

2. загара́цца; разгара́цца (пра агонь)

3. : You’re burning up. У цябе тэмпература.

4. infml раззлава́ць; раззлава́цца

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

пага́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. пагас, ‑ла і пагаснуў, ‑нула; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перастаць гарэць, свяціць, свяціцца; затухнуць. Ліхтар пагас. Пагасла святло. □ Выгарала датла і пагасла вогнішча. Бажко. // Перастаць адлюстроўваць, адбіваць. Сонца схавалася за ўзгоркам, пагаслі шыбы. Шамякін.

2. перан. Страціць бляск, жвавасць (пра вочы, позірк і пад.). Позірк пагас. □ «Грозныя» аганькі ў Маніных вачах пагаслі. Пестрак. // Страціць настрой, стаць абыякавым. Вейкі ў Лёдзі ўздрыгнулі, і яна быццам пагасла. Карпаў.

3. перан. Знікнуць; аслабець. Не, не пагасне ніколі — Ленінскай праўды святло. Глебка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

на́чисто нареч.

1. (набело) на́чыста;

2. (дочиста) на́чыста, дачыста́; (совсем) зусі́м; (совершенно) спрэс, ца́лкам; (дотла) датла́, дашчэ́нту;

3. (решительно) рашу́ча; (наотрез) наадрэ́з;

4. перен., разг. (без обиняков) про́ста, без хі́трыкаў; (откровенно) адкры́та, шчы́ра.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

krzta

krzt|a

ж. уст. кропелька, капелька; каліва, каліўца;

ani ~y — ні кропелькі; ані;

do ~y — датла; дашчэнту;

być bez ~y rozumu (honoru) — не мець ані кроплі розуму (гонару)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Пол 1 ’сукупнасць уласцівасцей, якія характарызуюць мужчынскія і жаночыя арганізмы’ (ТСБМ). З рус. пол < ст.-слав. полъ ’sexus’ (Фасмер, 3, 306). Да паў-, палова (гл.); тыпалагічныя ўгра-фінскія паралелі: мард. pola ’жонка’, вод. pal ’палова; муж або жонка’ (Бяднарчук, Stosunki, 107, з літ-рай) не даюць падстаў лічыць запазычаннем.

Пол 2 ’палаткі, нары’ (ТСБМ, Варл., Сл. ПЗБ), по́лік ’нары’ (Юрч. СНЛ), ’ляжанка’ (ТС), мн. л. по́лы ’высокі памост у лазні, на якім парацца’ (Сцяшк. МГ). Укр. піл ’падлога’, рус. пол ’тс’, ’зямля’. Прасл. *polъ ’дошка’. Роднаснае ст.-інд. phálakam ’дошка, планка’, ст.-ісл. fjol ’тс’ (Фасмер, 3, 306). Чарных (2, 50), як вартую ўвагі, прыводзіць версію Пагодзіна, які выводзіў полъ ад *podlъ (прасл. *podъ ’ніз, аснова, дно’, гл. под), што, магчыма, пацвярджаецца значэннямі пол ’ніз (у супрацьлегласць верху), зямля, глеба, дно ракі, возера’, параўн. выраз до пола́ ’датла, дашчэнту’ (ТС).

Пол 3 ’полымя’ (смарг., Сл. ПЗБ), мн. л. полы ’тс’: по́лы шугаюць (у печы) (ашм., Стан.). Лакальны наватвор на аснове каранёвай часткі дзеясловаў тыпу по́лаваць ’палаць’ (Сцяшк. Сл.), пола́ць ’палаць, гарэць полымем’ (ТС), што ўзыходзяць да праслав. *polti ’гарэць’, гл. полымя, палаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прах м.

1. (пыль) уст. пыл, род. пы́лу м., мн. нет;

2. перен. (о недолговечном) ма́рнасць, -ці ж.;

3. (останки) прах, род. пра́ху м., мн. нет, аста́нкі, -каў ед. нет;

◊

пойти́ пра́хом пайсці́ пра́хам;

прах его́ возьми́ бран. лі́ха яго́ бяры́;

в пух и прах у пух і прах, ушчэ́нт, датла́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пух пух, род. пу́ху м.;

ко́зий пух казі́ны пух;

лебя́жий пух лебядзі́ны пух;

◊

ры́льце в пуху́ ры́льца ў пуху́;

в пух и прах у пух і прах, нашчэ́нт, ушчэ́нт, датла́;

ни пу́ха, ни пера́ ні пу́ху, ні пе́р’я; ляшчы́ ды акуні́;

Ни пу́ха, ни пера́ — К чёрту Ры́бна вам — Хоць не ры́бна, зато́е ю́шна.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

puszczać

puszcza|ć

незак.

1. пускаць; запускаць; выпускаць;

~ć kogo przodem — пускаць каго наперад;

2. пракладваць (шлях); прабівацца; прарастаць;

3. разм. фарбавацца; фарбаваць; ліняць;

farba puszczać — фарба ліняе;

~ć co z dymem — спальваць што датла

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)