зы́бкий

1. зы́бкі; (неопределённый — ещё) невыра́зны;

зы́бкая волна́ зы́бкая хва́ля;

зы́бкая пове́рхность мо́ря зы́бкая паве́рхня мо́ра;

зы́бкие очерта́ния невыра́зныя абры́сы;

2. (колеблющийся, неустойчивый) хі́сткі;

зы́бкая ло́дка хі́сткая ло́дка;

зы́бкий ум хі́сткі ро́зум;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

плю́хнуць сов.

1. в разн. знач. плесну́ть; (вылить с шумом — ещё) бу́хнуть;

хва́ля плю́хнула — волна́ плесну́ла;

п. вядро́ вады́ — плесну́ть (бу́хнуть) ведро́ воды́;

2. (издать звук, взметнув в воде вверх) всплесну́ть, плесну́ть;

3. поли́ться, хлестну́ть;

4. прост. (упасть в грязь, воду) шлёпнуться, плю́хнуться;

5. прост. (ударить) шлёпнуть, тре́снуть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вал

I м., прям., перен. вал;

крапасны́ в. — крепостно́й вал;

агнявы́ в. — огнево́й вал

II м., с.-х., обл., см. вало́к I

III м. (волна) вал;

◊ дзявя́ты в. — девя́тый вал

IV м., тех. вал;

кале́нчаты в. — коле́нчатый вал;

грабны́ в. — гребно́й вал

V м. (валовая продукция) вал;

вы́раб праду́кцыі па ва́ле — произво́дство проду́кции по ва́лу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прыгна́ць сов., в разн. знач. пригна́ть; (волной — ещё) приби́ть; (сделать соответствующим по размеру — ещё) подогна́ть;

п. каро́ў з по́ля — пригна́ть коро́в с по́ля;

п. машы́ну ў гара́ж — пригна́ть маши́ну в гара́ж;

хва́ля ~на́ла до́шку да бе́рага — волна́ пригна́ла (приби́ла) до́ску к бе́регу;

п. дзве́ры да вушака́ — пригна́ть (подогна́ть) две́ри к косяку́;

◊ чорт яго́ ~на́ў — чёрт его́ принёс

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

набе́гчы сов.

1. в разн. знач. набежа́ть; (о жидкости — ещё) нате́чь; (о волне — ещё) накати́ться;

~гла шмат людзе́й — набежа́ло мно́го люде́й;

у ва́нну набе́гла вада́ — в ва́нну набежа́ла (натекла́) вода́;

хва́ля ~гла на бе́раг — волна́ набежа́ла (накати́лась) на бе́рег;

~гла ва́рта — набежа́ла стра́жа;

~гла пе́ня — набежа́ла пе́ня;

2. нали́ться;

во́чы ~глі кро́ўю — глаза́ налили́сь кро́вью;

◊ жыць як набяжы́ць — погов. жить как придётся

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

коро́ткий

1. каро́ткі;

коро́ткая волна́ радио каро́ткая хва́ля;

коро́ткое замыка́ние эл. каро́ткае замыка́нне;

коро́ткое чутьё охот. каро́ткі нюх;

коро́ткий уда́р воен. каро́ткі ўдар;

2. (дружественный) блі́зкі;

в коро́тких отноше́ниях, на коро́ткой ноге́ у блі́зкіх адно́сінах;

коро́ткое знако́мство блі́зкае знаёмства;

◊

коро́ткая па́мять каро́ткая па́мяць;

коро́ткая распра́ва ху́ткая распра́ва;

ум ко́роток ро́зум каро́ткі;

ру́ки ко́ротки ру́кі каро́ткія;

в коро́тких слова́х у не́калькіх сло́вах;

до́лго ли, ко́ротко ли праз некато́ры час, ці мно́га, ці ма́ла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

све́жий

1. све́жы;

све́жий хлеб све́жы хлеб;

све́жая ры́ба све́жая ры́ба;

на све́жем во́здухе на све́жым паве́тры;

све́жее бельё све́жая бялі́зна;

све́жий след све́жы след;

све́жий цвет лица́ све́жы ко́лер тва́ру;

све́жие но́вости све́жыя наві́ны;

све́жие си́лы све́жыя сі́лы;

све́жий челове́к све́жы чалаве́к;

2. (прохладный) я́драны, халаднава́ты, све́жы;

све́жий ве́тер халаднава́ты (све́жы) ве́цер;

◊

све́жая волна́ мор. (даво́лі) мо́цная хва́ля;

свежо́ в па́мяти до́бра по́мніцца;

свежо́ преда́ние, а ве́рится с трудо́м мно́га чу́ецца, ды ма́ла ве́рыцца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ГРАМА́ДСТВА,

сацыяльнае ўтварэнне, якое ўяўляе сабой гал. ўмову жыццядзейнасці людзей, увасобленую ў канкрэтна-гіст. формах і тыпах. Вылучаюць шэраг абавязковых прыкмет сучаснага грамадства: наяўнасць пэўнай сукупнасці надзеленых воляй і свядомасцю індывідаў; існаванне агульных інтарэсаў; узаемадзеянне і супрацоўніцтва ў імя агульных мэт; стварэнне дзяржавы і рэгуляванне праз яе розных інтарэсаў; магчымасць развіцця і ўдасканалення грамадскіх інстытутаў шляхам іх рэфармавання і інш. Пры гэтым першаснай адзінкай грамадства лічыцца абстрактны індывід, а само грамадства асацыіруецца з сукупнасцю індывідаў. Аднак гэтыя прыкметы не лічацца вычарпальнымі і не прымаюцца ў якасці сукупнага крытэрыю для вызначэння чалавечага грамадства. У гісторыі філас., сацыялагічнай і прававой думкі ўсталявалася разуменне грамадства як сукупнасці людзей, аб’яднаных у адзінае цэлае па аб’ектыўных або суб’ектыўных прычынах. Геракліт лічыў грамадства адным з выяўленняў усеагульнага розуму (логасу), Дэмакрыт — штучным прадуктам працяглага натуральна неабходнага развіцця. Сакрат і Платон імкнуліся адшукаць аснову грамадства ў думцы пра яго, яго ідэі. Арыстоцель выводзіў паняцце грамадства з неабходнасці зносін свабодных і раўнапраўных людзей. Існавалі трактоўкі грамадства як злучэння многіх людзей, аб’яднаных агульнасцю патрэб, інтарэсаў, згоднасцю ў пытаннях права (Цыцэрон). Мысліцелі Н.Макіявелі, Т.Гобс бачылі ў грамадстве сродак сац. кантролю над сутнасцю індывіда і яго ўтаймавання. У перыяд бурж. рэвалюцый у Зах. Еўропе моцныя пазіцыі набылі розныя варыянты дагаворнай тэорыі грамадства (Г.Гроцый, Д.Дзідро). У процівагу грамадскаму дагавору Г.Гегель прапанаваў у якасці фактара, што фарміруе грамадства, шматбаковую ўзаемную залежнасць індывідаў у сумесным, найперш эканамічным, жыцці. У 2-й пал. 19 ст. ўзнікла матэрыяліст. тэорыя грамадства (К.Маркс, Ф.Энгельс, У.І.Ленін, Г.В.Пляханаў). Яна аспрэчвае гал. пастулат ранейшых поглядаў на тое, што ключавое значэнне для грамадства мае індывід. Паняцце грамадства ў матэрыяліст. разуменні ўключае ўсю сукупнасць грамадскіх з’яў і інстытутаў, абумоўленых неабходнасцю ўзаемадзеяння людзей, іх разнастайнымі сувязямі і адносінамі. Грамадства на пэўнай ступені развіцця — гэта грамадска-эканамічная фармацыя, якая мае ўнутр. структуру і зменьваецца па аб’ектыўных законах. У апошняй трэці 20 ст. атрымалі прызнанне канцэпцыі, у якіх найважнейшым фактарам устанаўлення разнастайных сувязей паміж індывідамі і пераўтварэнняў у грамадстве лічыцца навук.-тэхн. прагрэс і выкліканыя ім сац.-эканам. вынікі. Асабліва вылучаюцца тэорыі індустрыяльнага грамадства, дзе асн. крыніцай складанага комплексу грамадскіх узаемасувязей паміж людзьмі выступае індустрыялізацыя, прагрэс навукі і тэхналогій, у прыватнасці, стварэнне сусв. сістэмы камунікацыі і ўзнікненне глабальнага грамадства. Пашыранымі сац.-эканам. версіямі індустр. грамадства з’яўляюцца дабрабыту тэорыя і канцэпцыя аб «дзяржаве працвітання». Лагічным працягам тэорыі індустр. грамадства з’яўляюцца тэорыі постіндустрыяльнага грамадства і інфармацыйнага грамадства. Існуюць таксама канцэпцыі адкрытых і закрытых грамадстваў.

Літ.:

Волков А.И. Человеческое измерение прогресса. М., 1990;

Новая технократическая волна на Западе. М., 1986.

В.І.Боўш.

т. 5, с. 400

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

вы́нести сов.

1. в разн. знач. вы́несці, мног. павыно́сіць (о впечатлении — ещё) атрыма́ць;

вы́нести ме́бель из ко́мнаты вы́несці (павыно́сіць) мэ́блю з пако́я;

вы́нести за ско́бки вы́несці за ду́жкі;

вы́нести вопро́с на собра́ние вы́несці пыта́нне на сход;

волна́ вы́несла ло́дку на бе́рег хва́ля вы́несла ло́дку на бе́раг;

вы́нести пригово́р вы́несці прысу́д;

вы́нести впечатле́ние атрыма́ць ура́жанне;

вы́нести благода́рность вы́несці падзя́ку;

2. (умчать, вывезти куда-л.) вы́несці, вы́мчаць;

ло́шади вы́несли са́ни на поля́ну ко́ні вы́неслі (вы́мчалі) са́ні на паля́ну;

3. (выдержать, вытерпеть) вы́несці, зне́сці, вы́церпець;

◊

вы́нести на свои́х плеча́х вы́несці на сваі́х пляча́х;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

накати́ть сов.

1. накаці́ць;

2. (прикатить в каком-л. количестве) накаці́ць, мног. панако́чваць;

3. (катясь, надвинуться, покрыть собой кого-л., что-л.) накаці́ць, набе́гчы;

накати́ла волна́ накаці́ла (набе́гла) хва́ля;

4. (внезапно, неожиданно появиться, возникнуть) разг. надысці́, нахапі́цца, навалі́цца;

накати́ли но́вые собы́тия надышлі́ (нахапі́ліся, навалі́ліся) но́выя падзе́і;

5. (приехать в большом количестве) разг. нае́хаць, мног. панаязджа́ць;

6. перен., прост. (внезапно, неожиданно охватить кого-л., о чувстве, состоянии) найсці́; напа́сці; апанава́ць, агарну́ць;

на него́ накати́ло безл. на яго́ найшло́ (напа́ла);

на него́ накати́лась злость на яго́ найшла́ (напа́ла) злосць, яго́ апанава́ла (агарну́ла) злосць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)