Адча́йвацца (БРС), адчаіць (Нас.), адчай ’пакута’ (Гарэц., Інстр. III, Касп.). Рус.отчаяться, укр.відчай. Да прасл.čajati: рус.чаять ’думаць, спадзявацца’, ст.-рус.чаꙗти ’спадзявацца’, серб.-харв.чајати ’чакаць, спадзявацца’ і інш. Параўн. ст.-інд.сā́уаtі ’заўважае, адчувае’, гл. Майргофер, 1, 383; Фасмер, 4, 321.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
rozpaczać
незак. траціць надзею; упадаць у роспач (адчай)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Ро́спач ’стан, пачуццё крайняй безнадзейнасці, упадку’ (ТСБМ, Яруш., Байк. і Некр.), ’адчай’ (ваўк., Сл. ПЗБ), роспачлівы, роспачны ’поўны роспачы’ (ТСБМ). З польск.rozpacz ’тс’, якое Брукнер (465) узводзіць да opak ’наадварот’. На іншую магчымасць паказвае ст.-рус.розпачь «щель земная» («Алфавит иностранных речей» XVII ст.), гл. Кохман, Polonica, 49.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Verzwéiflung
f - ро́спач, адча́й
in [vor, aus] ~ etw. tun* — зрабі́ць што-н. у [ад] ро́спачы [з адча́ю]
in ~ kómmen* — прыйсці́ ў ро́спач
j-n zur ~ bríngen* — прыво́дзіць каго́-н. у адча́й, даво́дзіць да адча́ю
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
desperat
м.кніжн. які прыйшоў у роспач (адчай); ахоплены роспаччу (адчаем)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
плю́шчыцца1, ‑чыцца; незак.
Закрывацца, заплюшчвацца (пра вочы). Юрка слухаў іх [старэйшых], і вочы ў яго міжвольна плюшчыліся.Курто.
плю́шчыцца2, ‑чыцца; незак.
Спец.
1. Рабіцца плоскім, пляскатым. Ды зноў бяда: як ён ні б’ецца, Ўсё плюшчыцца ў яго, а не куецца. Мядзведзя ахапіў адчай.Корбан.
2.Зал.да плюшчыць 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схапі́цца, схаплю́ся, схо́пішся, схо́піцца; зак.
1.гл. хапацца.
2. Уступіць у бой, барацьбу, спрэчку.
С. з ворагам.
Зноў схапіліся юнакі дужацца.
3. Раптам успомніць пра што-н.; спахапіцца (разм.).
Схапілася пад вечар, ды позна ўжо.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Заняцца полымем.
Пуня схапілася полымем.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зрабіцца цвёрдым, застыць (спец.).
Бетон схапіўся даволі хутка.
◊
Схапіцца за галаву (разм.) — прыйсці ў адчай, жахнуцца.
|| незак.схо́плівацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
БЭНЧЫ́ЛЭ
(Băncilă) Актаў (27.1.1872, г. Корні, Румынія — 3.4.1944),
румынскі жывапісец. Вучыўся ў Школе прыгожых мастацтваў у Ясах (1887—93; выкладаў у ёй у 1916—37) і ў АМ у Мюнхене (1894—98). Аўтар цыклаў твораў пра сялянскае паўстанне 1907: «Адчай», «1907 год», «Апазнаванне забітых», «Пахаванне» (1907—12); карцін «Галодны», «Стары кравец» (абедзве 1908), «Рабочы» (1911), «Забастоўшчык» (1914), «У полі» (1915) і інш.