ця́жкасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць цяжкага. Сталы наўкруг, Застаўленыя шчыльна, Згіналіся пад цяжкасцю дароў. Броўка.
2. звычайна мн. (ця́жкасці, ‑ей). Тое, што замінае, перашкаджае ў дасягненні мэты, патрабуе вялікіх намаганняў і сіл; перашкоды, складанасці. Лодку перацягнулі цераз дарогу каля моста без асаблівай цяжкасці. Брыль. [Сакратар райкома], не спяшаючыся, пачаў .. [Зіне] расказваць пра цяжкасці, якія яе сустрэнуць на будоўлі, пра тое, што там яшчэ голае месца і рабіць прыйдзецца ўсё сваімі рукамі. Грахоўскі.
3. Непрыемнае адчуванне чаго‑н. цяжкага (у галаве, грудзях, страўніку). [Костусь] не ведаў, куды яму пайсці цяпер: спаць яму не хацелася. Але ў галаве была цяжкасць ад дзённай утомы. Чорны. // Змрочны, непрыемны настрой, стан. Думы, роздумы, меркаванні і здагадкі адбілі Багдану сон, ахуталі прыкрай цяжкасцю душу. Кулакоўскі.
•••
Без цяжкасці — лёгка, без намаганняў.
З цяжкасцю — з вялікімі намаганнямі, ледзь-ледзь.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кро́ме предлог с род. апрача́, апро́ч, акрамя́ (каго, чаго);
кро́ме того́ апро́ч (апрача́) таго́;
кро́ме как (кому и т. п.) апрача́ (каго і да т.п.);
◊
кро́ме шу́ток без жа́ртаў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
отрека́ться несов. адрака́цца (ад каго, чаго), вырака́цца, зрака́цца (каго, чаго); адмаўля́цца (ад каго, чаго), цура́цца (каго, чаго), разг. адцу́рвацца (ад каго, чаго; и без предлога), выцу́рвацца (ад каго, чаго).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
таска́ться несов.
1. (тащиться по земле) цяга́цца; валачы́цца, валачы́ся;
2. (ходить без дела) разг. цяга́цца, валачы́цца, бадзя́цца;
3. разг. (ухаживать) цяга́цца, валачы́цца;
4. страд. цяга́цца; валачы́цца; кра́сціся; см. таска́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аста́цца сов.
1. в разн. знач. оста́ться;
а. ў ха́це — оста́ться в до́ме;
а. ў па́мяці — оста́ться в па́мяти;
2. (оказаться позади) опозда́ть, отста́ть;
◊ і сле́ду не астало́ся — и след просты́л;
а. без рук — оста́ться без рук;
а. з но́сам — оста́ться с но́сом;
а. ў ду́рнях — оста́ться в дурака́х;
а. ў адно́й кашу́лі — оста́ться в одно́й руба́шке;
то́лькі мо́крае ме́сца астане́цца — то́лько мо́крое ме́сто оста́нется
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абысці́ся сов., в разн. знач. обойти́сь; (отнестись каким-л. образом — ещё) поступи́ть; (удачно окончиться — ещё) сойти́;
а. без памо́чніка — обойти́сь без помо́щника;
ён дрэ́нна абышо́ўся з жанчы́най — он пло́хо обошёлся (поступи́л) с же́нщиной;
будаўні́цтва до́рага абышло́ся — строи́тельство до́рого обошло́сь;
я абыду́ся і тым, што ёсць — я обойду́сь и тем, что есть;
усё абышло́ся до́бра — всё сошло́ благополу́чно;
◊ абы́дзецца так — обойдётся; сойдёт;
а. жа́ртамі — отде́латься шу́тками
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нож (род. нажа́) м., в разн. знач. нож;
склада́ны н. — складно́й нож;
н. бульдо́зера — нож бульдо́зера;
◊ быць на нажа́х — быть на ножа́х;
н. у сэ́рца — нож в се́рдце;
з нажо́м да го́рла прыста́ць — с ножо́м к го́рлу приста́ть;
н. у спі́ну — нож в спи́ну;
без нажа́ рэ́заць (зарэ́заць) — без ножа́ ре́зать (заре́зать);
пад н. — под нож (ложи́ться, лечь и т.п.);
як нажо́м адрэ́заць — как ножо́м отре́зать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
kawa
kaw|a
ж. кава;
czarna ~a — чорная кава;
biała ~a — кава з малаком;
gorzka ~a — кава без цукру;
~a prawdziwa — натуральная кава;
parzyć ~ę — варыць каву;
~a po turecku — кава па-турэцку;
wyłożyć ~ę na ławę — выказаць усё проста, без хітрыкаў
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Гі́беш, гі́бяш (мн. л. гібяжы́) ’цяглі’, ґібяжы ’загнутыя канцы палазоў у санях’ (Сл. паўн.-зах.). Відавочна, да прасл. *gybežь; параўн. рус. дыял. гибёж ’гнуццё, ’выгнутая частка прадмета’, славен. gibežljȉv ’спрытны, спраўны’. Трубачоў (Эт. сл., 7, 217) выстаўляе прасл. *gybežь, але без бел. матэрыялу.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Здро ’ніжняя частка снапа’ (драг., Нар. лекс.). Адзіная фіксацыя без ілюстрацый. Калі гэта не памылка, звязана з пуздра (гл.) словам, што азначае ў рус. (пуздро) між іншым, ’ніжнюю частку тулава жывёлы’ (Даль) ці як яго скарачэнне, ці як складаная частка (пу(з) + здро?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)