дзе́янне, ‑я, н.
1. Дзейнасць. Марксізм не догма, а кіраўніцтва да дзеяння. □ Свідравала мозг страшная думка, і ў той жа час у галаве борзда, борзда складаўся план дзеяння. Колас. // толькі мн. (дзе́янні, ‑яў). Учынкі, паводзіны. — Ён не малы і павінен адказваць за свае дзеянні перад судом. Алешка. // толькі мн. (дзе́янні, ‑яў). Ваенныя аперацыі. Дывізія выйшла з акружэння арганізаваная, гатовая весці баявыя дзеянні. «Звязда».
2. Работа, функцыяніраванне (машыны, механізма і пад.). Прывесці механізм у дзеянне. Праверыць машыну ў дзеянні. // Прымяненне, праяўленне на практыцы (закона, правіла і пад.). Прадоўжыць дзеянне дагавору.
3. Уплыў, уздзеянне. Дзеянне клімату на арганізм. Дзеянне святла на рост расліны. Дзеянне лякарства. // Праяўленне якой‑н. энергіі, сілы. Дзеянне выбуховай хвалі. Міна запаволенага дзеяння.
4. Падзея, аб якой ідзе гутарка; дзея (у 2 знач.). Дзеянне паэмы адносіцца да мінулага стагоддзя. // Развіццё падзей у літаратурным творы. Ход дзеяння ў п’есе.
5. Асноўны від матэматычнага вылічэння. Чатыры дзеянні арыфметыкі.
•••
Каэфіцыент карыснага дзеяння гл. каэфіцыент.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыбы́ць, ‑буду, ‑будзеш, ‑будзе; пр. прыбыў, ‑была, ‑было; заг. прыбудзь; зак.
1. Прыйсці, прыехаць куды‑н. Цягнік прыбыў своечасова. □ Інспектар паведамляў, калі і дзе назначаюцца экзамены, куды настаўнік павінен прыбыць са сваімі вучнямі. Колас. Ужо цямнела, калі Косця са сваім фанерным куфэркам прыбыў у інтэрнат. Карпюк. // Паступіць, быць дастаўленым куды‑н. (пра груз і пад.). — Якраз прыбылі дэталі магутнага земснарада, трэба паглядзець, як ідзе мантаж. Дадзіёмаў.
2. Павялічыцца, прыбавіцца (колькасна, у аб’ёме, велічыні і пад.). Вада прыбыла ў рэчцы. □ На хаду прычэсваючы валасы, са спальні выйшла маці. — На цэлы кілаграм прыбыла, — паказала яна на малую. Арабей. / у безас. ужыв. [Кавальчук:] — У цябе пойдуць справы яшчэ лепш, калі людзей у «Перамозе» прыбудзе. Паслядовіч. У Жыздрыцы за гэты час камсамольцаў прыбыло. Яшчэ запісаўся Арсей Анцішэўчык. Калюга. // З’явіцца ў дадатак да чаго‑н.; дабавіцца. Палічыў — прыбыў сучок адзін У ласіным кусце, між галін. Бялевіч.
•••
Не адбудзе, не прыбудзе гл. адбыць.
У нашым палку прыбыло — нас стала больш, такіх, як мы, стала больш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рыхтава́цца 1, ‑туюся, ‑туешся, ‑туецца; незак.
1. Рабіць усё неабходнае для правядзення, здзяйснення чаго‑н.; прымаць неабходныя меры для ажыццяўлення чаго‑н. Рыхтавацца ў дарогу. Рыхтавацца да зімы. □ Часці рыхтаваліся да атакі і гуртаваліся ў бярозавым гаі. Шамякін. Масква рыхтуецца да свята. Вясёлы гоман галасоў, Разгорнутыя транспаранты, Гірлянды залатых агнёў... Танк. Мы рыхтаваліся ўцякаць удвух з Жарнаком, і толькі з ім гаварылі аб гэтым сур’ёзна. Брыль. // Вывучаць што‑н., працаваць над чым‑н. з мэтай падрыхтоўкі да якой‑н. дзейнасці. Рыхтавацца да экзаменаў. Рыхтавацца да паступлення ў інстытут. Рыхтавацца да лекцыі. □ За сваё жыццё Святлана правяла ўжо не адну тысячу ўрокаў, і рыхтавацца ёй да іх было лёгка. Шахавец.
2. Быць, знаходзіцца ў стане або працэсе падрыхтоўкі. Рыхтавалася ў лесе база, з якой павінен быў дзейнічаць атрад. Чорны. У гэтым жа палацы рыхтаваўся цяпер пышны банкет у гонар польскай дзяржаўнасці. Колас.
3. Зал. да рыхтаваць.
рыхтава́цца 2, ‑туецца; незак.
Зал. да рыхтаваць 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ско́ры, ‑ая, ‑ае.
1. Які адбываецца з вялікай скорасцю. Сябры выходзяць крокам скорым. Сядзяць за півам, выпіваюць, Аб розных справах разважаюць. Колас. // Які рухаецца з вялікай скорасцю. Скоры поезд. / у знач. наз. ско́ры, ‑ага, м. Яшчэ некалькі секунд — і вось ужо скоры як віхор праляцеў міма. Васілёнак.
2. Разм. Здольны імкліва, хутка дзейнічаць. Скоры ў рабоце. □ А Уладзік .. быў хлопчык жвавы, непаседлівы, скоры да бойкі з сваімі сябрукамі. Колас. Каб мне тады сённяшні розум! Але я — ад роду купаны ў гарачай вадзе — у той час быў вельмі скоры на рашэнне. Карпюк. // Схільны спяшацца; нецярплівы. [Міхальчук:] — Хай ідзе ячмень. На тыдзень хопіць для малатарні? [Мікалай:] — Які ты ў мяне скоры! Хаця б за два ўправіліся. Якімовіч. Як да чаркі — скоры, як да працы — хворы. Прыказка.
3. Які адбываецца хутка, у кароткі тэрмін. Скоры ад’езд.
4. Такі, які павінен адбыцца ў хуткім часе. [Валошын:] Пайшлі, таварышы, Пайшлі. Да скорага спаткання, хлопцы. Глебка.
•••
На скорую руку гл. рука.
На скорым часе гл. час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ты́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
1. Шост, які ставіцца, каб абазначыць дарогу (у полі, на снезе), межы зямельных участкаў і пад. Дваццаць хлопцаў і сем дзяўчат прыйшлі на работу. І работа закіпела адразу. Паставілі дзве высокія тычкі з саламянымі мётламі каля рэчкі Міранкі, вызначылі месца, дзе павінен прайсці канал. Колас. Пакуль што я памагаў дзядзьку Гарасіму: ставіў тычкі на межах дзялянак, падчэсваў іх сякераю зверху і пісаў хімічным карандашом з аднаго і другога боку, каму надзел вызначаецца. Якімовіч.
2. Спец. Паплавок у выглядзе шаста з мяцёлкай або перакладзінай наверсе, які абазначае мель, фарватэр і пад. — Пакупаемся, Галіна Казіміраўна, — прапанаваў Зянон. — Тут жа, мусіць, вельмі глыбока? — Не, не! Вунь аж да тых тычак можна ісці. Сабаленка. // звычайна мн. (ты́чкі, ‑чак). Шост, які выкарыстоўваецца як падпорка для павойных раслін. Вацькоўскі дом: шчыт — узыходзячае сонца, На тычцы ўецца белабровы хмель. Лойка. Халахцей баяўся Мар’і. «Бледны чорт» — было вышэйшай ступенню яе абурэння, і ён хуценька ныраў у тычкі з фасоляй і выбягаў на сцежку за поплавам. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
may
[meɪ]
v., p.t. might
выка́звае магчы́масьць
1) магчы́, магчы́ма
it may be so — Магчы́ма, гэ́та так
He may arrive tomorrow — Ён, магчы́ма, за́ўтра прые́дзе; Ён мо́жа за́ўтра прые́хаць
2) (пыта́ньне або́ дазво́л)
May I come in? — Ці мо́жна ўвайсьці́?
May I come and see you? — Ці магу́ зайсьці́ адве́даць вас?
You may go now — Мо́жаце ісьці́ цяпе́р
You may if you can — Мо́жаце, калі́ здо́лееце
3) (пажада́ньне або́ малі́тва)
May you be very happy — Жада́ю вам, каб вы былі́ ве́льмі шчасьлі́выя
4) Whoever he may be — Хто б ён ні быў
5) Law му́сіць, паві́нен
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Wurst
f -, Würste каўбаса́, кілбаса́; pl каўба́сы, кілба́сы
mit ~ belégtes Brot — бутэрбро́д з каўбасо́й
◊ ~ wíder ~ — як ты мне, так я табе́; ≅ што ві́нен, адда́ць паві́нен
mir ist álles ~! — разм. мне ўсё адно́
es geht um die ~! — разм. наступі́ў рашу́чы мо́мант, ≅ або́ пан, або́ прапа́ў!
den Schínken nach der ~ wérfen* — разм. ≅ рызыкава́ць мно́гім дзе́ля мало́га
er will ímmer éine besóndere ~ gebráten háben — ён прэтэнду́е на асаблі́вую ўва́гу да сябе́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
need
[ni:d]
1.
n.
1) патрэ́ба f.
There is no need to hurry — Няма́ патрэ́бы сьпяша́цца
2)
а) бяда́ f.
б) гале́ча, няста́ча f.; бе́днасьць f.
a friend in need — ся́бра ў бядзе́
2.
v.
1) быць патрэ́бным, патрабава́ць
I need money — Мне патрэ́бныя гро́шы
2) му́сіць; паві́нен
He need not go. Need she go? — Яму́ ня трэ́ба йсьці́ Ці трэ́ба ёй ісьці́?
The book needs correction — Кні́га патрабу́е карэ́кты
it needs to be done with care — Гэ́та трэ́ба зрабіць асьцяро́жна
You need not trouble yourself — Вам няма́ чаго́ турбава́цца
3) цярпе́ць няста́чу
Give to those that need — Дава́й тым, хто ў няста́чы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
want
[wɑ:nt]
1.
v.t.
1) хаце́ць; жада́ць
He wants to become an engineer — Ён хо́ча быць інжынэ́рам
He wants a new car — Ён хо́ча мець но́вую машы́ну
2) патрабава́ць
Plants want water — Расьлі́нам патрэ́бная вада́
Apartment wanted — Патрэ́бная кватэ́ра
2.
n.
1) жада́ньне n.; патрэ́ба f.
My wants are few — Мае́ патрэ́бы невялі́кія
2) недахо́п -у m., няста́ча f.
from want of — дзе́ля няста́чы чаго́
3) няста́ча, гале́ча f.
The old soldier is now in want — Стары́ жаўне́р цяпе́р жыве́ ў гале́чы
to want to informal — паві́нен
You want to eat a balanced diet — Вы паві́нны харчава́цца памярко́ўна
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
бязмо́ўны, ‑ая, ‑ае.
Які нічога не гаворыць, маўчыць. Была Аксіння бязмоўная, ціхая. Свядомасць вярталася да яе. Вярцінскі. // Які неахвотна гаворыць, не любіць гаварыць; маўклівы. Строгі, амаль бязмоўны палкоўнік, здаралася, выклікаў Ніну ноччу. Васілевіч. // перан. Які не адважваецца, не асмельваецца падаць свой голас; баязлівы. [Ярохін:] — Чалавек павінен быць вясёлы, жыццярадасны, і няма ніякай патрэбы ператварацца яму ў нейкую бязмоўную мумію. Шамякін. Будучы пісьменнік бачыў, як уласніцтва, кожнадзённы клопат пра кавалак хлеба ў хаце, вечныя нястачы нявечылі жыццё жанчыны, ператваралі яе ў парабчанку, у бязмоўную служку мужа і свёкра. Кудраўцаў. // Які выражаецца без слоў, не суправаджаецца словамі. Бязмоўны погляд. □ І я чытаю ў.. [вачах], як і тады, адно бязмоўнае пытанне: «Ці праўда гэта, што ты — мой найлепшы друг?» Брыль. Міхась стаіць, знявагі поўны, І погляд кідае бязмоўны. О, колькі крыўды ў ім, абразы!.. Колас. // перан. У якім не чуваць ніякіх гукаў; ціхі. Бязмоўны лес. □ Чэсік любіць блукаць па гэтых бязмоўных могілках. Васілевіч. // перан. Такі, дзе адсутнічаюць гукі мовы, гаворка. Білі барабаны, гайдалася, як ніва перад бурай, бязмоўная плошча, і каб гук, каб крык ці плач — толькі гром барабанаў. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)