пашырэнне прыроднай з’явы без сувязі з занальнымі асаблівасцямі пэўнай тэрыторыі. Абумоўлена геал. структурай, асаблівасцямі літалогіі, тэктанічным рэжымам, характарам рэльефу і інш.ўнутр. фактарамі. Прыводзіць да прасторавых адрозненняў у клімаце, водным рэжыме, глебах і арган. свеце. Найб. яскрава выяўляецца ў гарах.
Да арт. Азанальнасць. Пяскі, якія развяваюцца, у тайзе Забайкалля (Чарская катлавіна).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ЗЕ́ЕБЕКА З’Я́ВА,
узнікненне электрарухальнай сілы ў эл. ланцугу, які складаецца з разнародных праваднікоў, калі месцы іх злучэння (кантакты) знаходзяцца пры розных тэмпературах. Выяўлена Т.Л.Зеебекам (1821). Тэрмаэлектрарухальная сіла (тэрмаэрс), што ўзнікае пры гэтым, прапарцыянальная рознасці тэмператур паміж кантактамі праваднікоў і залежыць ад іх прыроды. На З.з. заснавана дзеянне тэрмапары. Гл. таксама Тэрмаэлектрычныя з’явы.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
адстра́т
(лац. adstratum = напластаванне)
моўныя з’явы ў мове карэннага насельніцтва, якія ўзніклі пад уплывам мовы прышэльцаў, а таксама сама мова прышэльцаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
антрапалагі́зм
(ад антрапа + -лагізм)
філасофская канцэпцыя, якая разглядае ўсе з’явы прыроды, грамадства і мыслення ў залежнасці ад уласцівасцей і патрэб чалавека.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
этнацэнтры́зм
(ад этнас + лац. centrum = сярэдзіна)
схільнасць чалавека ацэньваць усе жыццёвыя з’явы праз прызму каштоўнасці сваёй этнічнай групы, якая лічыцца эталонам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
гукавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да гуку (у 2 знач.). Светлавыя і гукавыя з’явы.
2. Які перадае, узнаўляе або запісвае гукі. Гукавы апарат.
3. Які складаецца з гукаў. Гукавая сігналізацыя.
4. Які мае адносіны да гука (у 4 знач.). Гукавы склад слова.
•••
Гукавое кіногл. кіно.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́та, ‑ы, ДМ раце, ж.
Разм. Адна з частак агульнай платы, доўгу і пад. — Калі хочаце, з дазволу аддзела асветы я растэрміную гэтыя грошы на тры раты, калі хочаце — можаце плаціць адразу.Дубоўка.— Толькі за «Родныя з’явы» атрымаў сотню рублёў. У дзве ці ў тры раты...Лужанін.
[Лац.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ро́днасны, ‑ая, ‑ае.
Звязаны, выкліканы агульным паходжаннем. Роднасныя словы. Роднасныя мовы. Роднасныя адносіны.// Блізкі па асноўных прыкметах, якасцях да чаго‑н. Роднасныя з’явы. □ Хемінгуэй мала чаму навучыўся б у вялікага празарліўца, калі б не меў у душы чагосьці роднаснага Талстому і ягонаму незвычайна цвярозаму погляду на свет.М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
палтэрге́йст
(ням. Poltergeist, ад Polter = шум + Geist = дух)
1) містычны дух, нябачная істота, якой прыпісваюць розныя непрыемныя з’явы ў доме, што звычайна суправаджаюцца шумам;
2) з’явы перамяшчэння або знікнення прадметаў, якія адбываюцца дома і тлумачацца выхадкамі дамавіка, духа.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
