2. аке́нца ў сцяне́ памі́ж двума́ пако́ямі, асаблі́ва ку́хняй і стало́вай, праз яко́е падае́цца е́жа
3. дзве́ры (у самалёце, касмічным караблі і да т.п.)
♦
down the hatch!infml вы́п’ем!; ва́ша здаро́ўе!; (пі) да дна!
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
fare
[fer]1.
n.
1) пла́та за прае́зд (аўто́бусам, цягніко́м)
2) пасажы́р (аўто́буса, цягніка́)
3) е́жаf., харч
a daily fare — штодзённая е́жа
bill of fare — мэню́, indecl.
2.
v.i.
1) е́сьці, харчава́цца
He fares well — ён до́бра харчу́ецца
2) ве́сьціся
he is faring well in school — яму́ до́бра йдзе́ наву́ка
3) даво́дзіцца
it will fare hard with the thief, if… — Зло́дзею ця́жка давядзе́цца, калі́…
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Загла́духа ’зайздросніца’ (Сцяшк.). Параўн. рус.урал.загла́д ’верхавод’, загла́дка ’апошняя смачная ежа’, заглядчик ’той, хто падглядвае’. Не выклікае сумненняў суфікс ‑уха і дзеяслоўны прэфікс за‑, але няясны корань. Калі гляд‑ зразумела семантычна ад заглядваць > ’зайздросціць’ (той жа ход, што зайздросціць, завідаваць, гл. гэтыя словы), тады пераход лʼ > л і націск незразумелыя. Калі ж ад глад‑ (параўн. гладкі), патрабуе тлумачэння семантычны бок.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Мачу́начкі, мочу́ночкі ’ежа з сухога хлеба, солі і цыбулі, залітых варам’ (нараўл., Вешт.). Да мачонік (гл.). Аб пераходзе о > у гл. Карскі (1, 117–123). Вештарт (Бел.-рус. ізал., 18) гаворыць аб лексеме гом.мачу́нкі ’рулі’ як аб запазычанні з рус. мовы. Відавочна, калька з балт. крыніцы накшталт мурцоўка ’тс’, якая з’яўляецца роднаснай з літ.mùrti ’мокнуць, рабіцца вязкім’ (там жа).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Труці́зна ‘атрута’ (Нас., Байк. і Некр., Жд. 3, ТС; шальч., Сл. ПЗБ), ‘шкодная для здароўя ежа, выпіўка, лякарства’ (полац., Нар. сл.); ‘ядахімікат’ (Сл. ПЗБ). труты́зна ‘атрута’ (стол., Нар. лекс.), труты́зно ‘тс’ (Клім.; кам., Жыв. НС), турці́зна ‘тс’ (стаўб., Сл. ПЗБ). Ст.-бел.трутизна ‘тс’ (1578 г.) запазычана са ст.-польск.trucizna ‘тс’ (Жураўскі, SOr, X (1), 40; Булыка, Лекс. запазыч., 130).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жва́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Рмн. ‑чак; ж.
1. Паўторнае перажоўванне жвачнымі жывёламі ежы, якая адрыгаецца ў поласць рота. Згубіць жвачку.//Ежа, якая паўторна перажоўваецца. Падласка ляжыць каля плота, на сонейку, спакойна глядзіць і перажоўвае жвачку.Брыль.
2.Разм. Гумка, табака і інш., якія ўжываюцца для жавання. Гум[а]вую жвачку жуе У крэсле заморскім палкоўнік.Калачынскі.//перан. Нуднае, надакучлівае паўтарэнне аднаго і таго ж. Пішам пра сучаснікаў мы сумна — Траскатня ці жвачка са слязой.Панчанка.
•••
Жаваць жвачкугл. жаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пажы́ва, ‑ы, ж.
1.Ежа, корм; тое, чым жывіцца арганізм. Пажыва для раслін. Пажыва для рыб. □ Прыйшла вясна. Яна адчувалася ўсюды: нават вераб’і і тыя аджылі і весела скакалі на чорных вуліцах, шукаючы сабе пажывы.Чарнышэвіч.
2. Здабыча, нажыва. Асабліва ўдала Лукаш умеў паляваць на каўбасы або сыры. Агледзеўшы пажыву, ён.. адломліваў кавалак як пад’есці і ўцякаў.Лобан.
3.перан. Тое, што дае матэрыял, служыць крыніцай для думак, размоў і пад. Духоўная пажыва. Пажыва для плётак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пачасту́нак, ‑нку, м.
1.Ежа, пітво, якімі частуюць каго‑н. На прыпеку перад чалеснікам патрэсквала сухая лучынна: гатаваўся найпершы сялянскі пачастунак — яешня.Сабаленка.[Таварышы] заўсёды прыносілі пачастункі: булкі, цукар, сала.П. Ткачоў.[Сняжок] вельмі любіў салодкае і калі бачыў у руках у мяне цукар, дык не адыходзіў датуль, пакуль не атрымліваў пачастунак.Бяганская.
2. Тое, што і частаванне. А як жа з госцем не пачаставацца? Гэта не часта, а раз у год. І ідуць пачастункі, вядуцца сватанні, раскідаюцца запросіны.Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ско́рам ‘тлустая скаромная ежа’ (Нас.; брасл., ашм., воран., кам., Сл. ПЗБ). Укр., рус.ско́ром, стараж.-рус.скоромъ ‘тлушч, масла’, ‘скаромная ежа’, рус.-ц.-слав.скрамъ ‘тлушч, маслістасць’, польск.skrom ‘тлушч, сала’, серб.-харв.скра̏ма ‘плеўка, футра, струп’, балг.скрам ‘слой тлушчу пад ежай’, макед.скрама ‘плёнка, пенка (на паверхні вадкасці)’. Прасл.*skormъ ‘тлушч’ таго ж паходжання, што і корм, карміць (гл.), ад і.-е. кораня *(s)ker‑ ‘рэзаць’, з ‑m‑ пашыральнікам, г. зн. ‘тое, што аддзіраецца, адразаецца, напрыклад, слой тлушчу, сала і г. д.’; гл. Фасмер, 3, 653; Брукнер, 496; Скок, 3, 269; БЕР, 6, 790; Пятлёва, Этимология–1974, 16; Мартынаў, Этимология–1968, 17. Іншыя версіі: параўнанне з лац.cremor ‘густы сок, які здабываецца з раслінных рэчываў’ (гл. Патабня ў Праабражэнскага, 2, 308), або з літ.šeŕti ‘карміць скаціну’, грэч.κορέυνΰμι ‘накормліваю’ і г. д. (Вальдэ-Гофман, 1, 204) — адхіляюцца па фанетычных прычынах. Параўн. корм.