Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Алю́каць ’зрабіць каго-небудзь маркотным’ (Нас.), алюканы частай лаянкай даведзены да маркотнага стану’ (Нас.). Параўн. рус.улюлюкать, заулюлюкать і літ.lelióti, alióti ’гнаць з крыкам’, лат.aluties ’паводзіць сябе па-вар’яцку, крычаць, шумець’. Сувязь анаматапаэтычных беларускіх і рускіх слоў з адпаведнымі літоўскімі і лацінскімі акрэсліць цяжка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Вы́рапіць, вы́рапити (очи) ’вытарашчыць вочы’ (Бес.). Няясна. Магчыма, звязана з рыпець, рыпаць (гл.), рус.рыпе́ть, польск.rypać, славац.rapkať і г. д.; асабліва параўн. укр.ра́піти ’тс’. Адносна семантыкі параўн. вызверыцца ’закрычаць са злосцю’ і ’вытарашчыць вочы’, г. зн. дзеяслоў, відавочна, меў сінкрэтычнае значэнне ’крычаць, вытарашчыўшы вочы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
scream
[skri:m]1.
v.i.
1) вішча́ць, верашча́ць, крыча́ць
2) Figur. нястры́мна рагата́ць, захо́дзіцца ад сьме́ху
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
не́ма, прысл.
1. Дзіка, роспачна (крычаць, галасіць, раўці і пад.). — Давай грошы! Аддай мае грошы! — нема крычаў Яўхім.Колас.[Дзядзька Вінцук:] — Хворыя паўскоквалі з ложкаў і нема крычалі.Машара.Пакараў даў газ, прытрымаў тармазы, і рухавік нема завыў, а потым з неймавернай сілай ірванулася пад самалёт роўным шэрым палатном узлётная паласа.Алешка.
2. Моўчкі, без слоў. Людзі стаялі і нема дзівіліся на цяжкую салдацкую працу.Лынькоў.[Цётка Марыля] не галасіла, як старая маці, а енчыла нема, без слоў.Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
галёкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Гучна крычаць, звычайна пераклікаючыся ў лесе; гойкаць. Чаму ён, Суконка, павінен хавацца ад тых, з кім некалі разам бегаў у гэты лес, свістаў і галёкаў на ўсё горла?Паслядовіч.Галёкалі, крычалі на ваўка Начлежнікі.Танк.// Шумна размаўляць, галасіста спяваць і пад. Госці галёкалі ў паўтара дзесяткі горлаў так, што ў Сімона зазвінела ў вушах.Самуйлёнак.Не зважаючы на стомленасць, дзяўчаты і хлопцы галёкалі на ўсё балота песні.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гука́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1.каго. Аклікаць, зваць. — Цімох! Кірыла! — нарэшце гукае .. [дзед Мірон]. — Падыйдзіце .. сюды!Даніленка.Ля варот яго хтосьці паклікаў. Павярнуўшы галаву і ўбачыўшы таго, хто яго гукаў, Мікола сумеўся.Сіняўскі.
2. Гучна гаварыць, крычаць. — Паехалі! — гукае шафёр.Ракітны.На двары гулі машыны, і на кагосьці ўсё гукала дзяжурная: — Ну, толькі звязі маю хустку!Адамчык.
3.Абл. Гаварыць, размаўляць. Ля клуба стукаў рухавік. Дзяўчаты гукалі ў халоднай і ядранай маладой начы.Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бу́хаць ’удараць; кідаць; стукаць; падаць; крычаць (пра птушак) і г. д.’ Рус.бу́хать, укр.бу́хати, польск.buchać, чэш.bouchati, серб.-харв.бухнути, балг.бу́хам і г. д. Прасл.*buxati (ад выклічніка *bux!; гукапераймальнае). Гл. Бернекер, 97; Праабражэнскі, 1, 56; Фасмер, 1, 255; Слаўскі, 1, 48; Рудніцкі, 276; БЕР, II, 93; падрабязна Смаль-Стоцкі, Приміт., 142–143. Наўрад ці трэба лічыць самастойнымі ўтварэннямі (як гэта ў Бернекера, 97) *buxati ’крычаць’ і *buxati ’біць, удараць’. Таксама, паколькі тут гукапераймальныя асновы, не трэба шукаць і.-е. роднасныя сувязі (як гэта ў Фасмера, 1, 255). Няпэўна Махэк₂, 62, які зыходным лічыць *bukati, а *buxati — гэта «інтэнсіўная» форма (*buk‑s‑ati). Параўн. бухцець, бухто́рыць (гл. пад бухцець).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зух ’хват’. Рус.дан., смал., укр.зух, польск.zuch (> чэш.zuch). Польск.zuch, якое, верагодна, з’яўляецца крыніцай усх.-слав. слоў, паводле Брукнера (657), скарачэнне ад zuchwały (гл. зу́хвал). Параўн. рус.дыял.вяцк., перм., паўд.-дзвін., урал.зу́хать, зу́хнуть ’крычаць’, аднак іншы рэгіён пашырэння не дазваляе гаварыць пра дзеяслоў як крыніцу назоўніка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Куга́1 ’крык груднога дзіцяці’ (ТСБМ, Нас., Шат., Нар. лекс.). Гукапераймальнае. Параўн. кугікаць ’крычаць (аб грудным дзіцяці), якое адпавядае гукам «ку-гі»’.