Субста́нцыя ’матэрыя; першааснова’ (ТСБМ, Некр. і Байк.); ст.-бел.субстанция ’ежа’, ’злучэнне; матэрыя; маса’, ’маёмасць’ (Ст.-бел. лексікон) запазычана праз ст.-польск.substancyja ’тс’ або непасрэдна з лац.substantia ’сутнасць; уласнасць; наяўнасць’ (Булыка, Лекс. запазыч., 77). У сучаснай літаратурнай мове, хутчэй за ўсё, з рус.субстанция.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ма́нна, ‑ы, ж.
1.Ежа, якая, паводле біблейскага падання, сыпалася з неба яўрэям у час іх вандравання па пустыні.
2.Спец. Застыўшы сок некаторых раслін, прыгодны для ежы і для лякарства.
3.Разм. Тое, што і манныя крупы (гл. манны).
•••
Манна з неба не сыплецца — дарам нічога не прыходзіцца.
Манна нябесная — што‑н. нечаканае, дарэмнае.
Спадзявацца на манну нябеснуюгл. спадзявацца.
Чакаць манны нябеснайгл. чакаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абе́д, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. Яда сярод дня, полудзень.
Запрасіць на а.
2.Ежа для спажывання ў абедзенны час.
А. з трох страў.
Смачны а.
3. Час, у які звычайна абедаюць; поўдзень.
Быў дождж у а.
Выехаць у вёску пасля абеду.
4. Час для абеду, перапынак у працы.
У магазіне а.
5. Форма прыёму гасцей з нагоды якой-н. урачыстасці.
Даць а.
Званы а.
◊
Царскі абед — вельмі багаты, пышны абед.
|| прым.абе́дзенны, -ая, -ае.
А. перапынак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Мы́ла1, му́ло, драг.мэ́ло, бран.мы́лца ’рэчыва з тлушчу і шчолачы, якое ўжываецца для мыцця’, (перан.) ’белая пена ў коней ад поту’ (ТСБМ, Бяльк., КЭС, Сл. ПЗБ, Растарг.), шальч., гродз., драг. ’нясмачныя ежа’ (Сл. ПЗБ). Укр.мило, рус.мыло, польск., н.-, в.-луж.mydło, чэш.mýdlo, славац.mydlo, славен.mílo, серб.-харв.ми̏ло, ц.-слав.мыло. Прасл.mydlo, утворанае ад myti > мыць (гл.). (Міклашыч, 207; Фасмер, 3, 24). Аднак Трубачоў (Этимология–1963, 42) пераканаўча абгрунтоўвае пачатковую прасл. рэканструяваную форму ў выглядзе mūtlo. Сюды ж мыліцца ’намыльвацца’, мыліць ’распускаць мыла ў вадзе’ (ТСБМ, Юрч., Бяльк.).
Мы́ла2 ’памылка’, мыла зʼесці ’памыліцца, атрымаць адмову’ (Нас.). Можна бачыць тут кантамінацыю польск.myłka ’памылка’, mylać, mylić ’памыліцца’ і бел.мыла ’нясмачная ежа’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
strawa
straw|a
ж.ежа; харч; корм; страва;
za łyżkę ~y — за кавалак хлеба;
~a duchowa — духоўны пажытак
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
posiłek, ~ku
posił|ek
м.
1. харчаванне; ежа;
trzy ~ki dziennie — трохразовае харчаванне;
2. ~ki мн.вайск. падмацаванні
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
◎ *Піжа, ст.-бел.пижа ’правіянт, прадукты харчавання’ (XVII ст.) са ст.-польск.spiża ’ежа, харчы’ (1530 г.), якое з ням.Speise < с.-в.-ням.spisę, ст.-в.-ням.spisa < с.-лац.spensa, spės а ’харчы, якія выдаваліся ў войску’ < лац.ехpensa (ресипіа) ’выдаткі’ < expendere ’ўзважваць, выплачваць’ (Васэрцыер, 217).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Qui vitat molam, vitat farinam
Хто пазбягае млына, пазбягае і мукі́.
Кто избегает мельницы, избегает и муки́.
бел. Дзе не палажыў, там і шукаць нечага.
рус. Кто не сеет, тот и не жнёт. Сладкая ежа не придёт лежа.
фр. Il faut semer pour récolter (Прежде чем собрать урожай, надо посеять).
англ. He who would catch fish must not mind getting wet (Если хочешь словить рыбу, не бойся замочиться).
нем. Der etwas erlangen will, muß die Mühe nicht scheuen (Кто хочет достичь чего-либо, не должен пугаться труда).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
keep up
1.
а) падтры́мваць, не дава́ць (упа́сьці)
б) не адстава́ць (у спабо́рніцтве)
2.
n.
1) е́жа і дах над галаво́ю; утрыма́ньне n.
2) ве́жа за́мка
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
nurture
[ˈnɜ:rtʃər]1.
v.
1) гадава́ць; дагляда́ць, узгадо́ўваць
2) аджыўля́ць
2.
n.
1) дагля́д -у m., узгадо́ўваньне, гадава́ньне n.
2) е́жаf., харч -у m., харчава́ньне n.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)