Семачо́к ‘шматгадовая травяністая лекавая расліна сямейства першакветных, Trientalis L.’ (ТСБМ, Кіс.), седмачок (маг., гродз., Кіс.). Рус. седми́чник, польск. siodmaczek ‘тс’. Ад сем (гл.), таму што расліна большай часткай мае 7 пялёсткаў і 7 лістоў (Нейштадт, Определитель, 440).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тамо́жня ’мытня’ (ТСБМ). Русізм, зыходнае ст.-рус. тамъга (гл. тамга), ад якога прыметнік таможьный (< *тамъжьный) ’той, які мае адносіны да тамгі’, што паслужыў асновай для ўтварэння назоўніка на ‑ня па ўзору овчарня і пад. (Чарных, 2, 227).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тапаркі́ ’расліна, якая расце ў жыце і мае сінія кветкі ў выглядзе сякеркі’ (Нас.), ’пустазелле ў жыце’ (Байк. і Некр.), ’рагулькі’ (Кіс.). Названа па знешняму выгляду кветак, параўн. укр. топірчики ’браткі’, рус. топо́рник ’вязель’, да тапор, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
«АРБІ́ТА»,
сістэма спадарожнікавай сувязі і яе наземных радыёстанцый, створаная ў былым СССР. Эксплуатуецца з 1965 на базе ШСЗ «Маланка», з 1980-х г. выкарыстоўваюцца таксама ШСЗ «Вясёлка» і «Гарызонт»; мае прыёмна-перадавальныя і прыёмныя радыёстанцыі. Ажыццяўляе рэтрансляцыю праграм тэлебачання, тэлеф., тэлеграф, і фотатэлеграф, сувязь.
Тыповая прыёмная станцыя мае антэну з парабалічным адбівальнікам дыяметрам 12 м, якая пры дапамозе паваротнай сістэмы суправаджае спадарожнік сувязі з высокай дакладнасцю (да некалькіх вуглавых мінут). Радыёсігналы выпрамяняюцца перадавальнай станцыяй у напрамку спадарожніка, прымаюцца ім, узмацняюцца і перадаюцца на Зямлю. Прынятыя і ўзмоцненыя (да 10 млн. разоў) прыёмнай станцыяй сігналы перадаюцца ў эфір. Працягласць сеансаў радыёсувязі праз адзін ШСЗ «Маланка» 6—10 гадз за суткі. Пры выкарыстанні 3 і болей ШСЗ, рух якіх сінхранізаваны, дасягаецца кругласутачная радыёсувязь.
т. 1, с. 458
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГІПЕ́РБАЛА,
цэнтральная крывая 2-га парадку; адно з канічных сячэнняў, уяўляе сабой мноства пунктаў плоскасці, рознасць адлегласцей ад якіх да двух пэўных пунктаў (фокусаў гіпербалы) пастаянная (па модулі). Кананічнае ўраўненне гіпербалы ў прамавугольнай сістэме каардынат: x2/a2 - y2/b2 = 1, дзе a, b — даўжыні паўвосяў, b2 = c2 - a2, c — фокусная адлегласць гіпербалы (гл. Аналітычная геаметрыя). Мае 2 бясконцыя галіны, сіметрычныя адносна гал. восяў Ox і Oy (сапраўднай, ці факальнай, і ўяўнай); 2 асімптоты y = ±bx/a. Пры a = b гіпербала наз. раўнабочнай і яе ўраўненне мае выгляд x2 - y2 = a2; яе асімптоты ўзаемна перпендыкулярныя, і калі іх прыняць за восі каардынат, то ўраўненне набудзе выгляд xy = a2/2 (графік адваротнай прапарцыянальнасці).
т. 5, с. 255
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
гарбано́сы, ‑ая, ‑ае.
Які мае нос з гарбінкай. Гарбаносы чалавек. // Які мае выпуклую верхнюю лінію морды (пра жывёл). Пастаяў [лось], панюхаў паветра, узняўшы гарбаносую храпу, паглядзеў на востраў. Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
амо́рфны, ‑ая, ‑ае.
1. Спец. Які не мае крышталічнай будовы. Аморфнае рэчыва. Аморфны стан.
2. Які не мае форм змянення. Аморфныя мовы.
3. перан. Бясформенны; расплывісты. Аморфны твор.
[Ад грэч. amorphos — бясформеннасць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
магі́стэрскі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да магістра (у 1 знач.). Магістэрскі экзамен.
2. Які мае адносіны да магістра (у 2, 3 знач.), належыць яму. Магістэрскі тытул.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
палеа...,
Першая састаўная частка складаных слоў са значэннем: 1) які мае адносіны да старадаўнасці; старадаўні, напрыклад: палеаген; 2) які мае адносіны да вывучэння глыбокай старадаўнасці, напрыклад: палеабатаніка, палеаграфія.
[Грэч. palaios — старажытны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасы́лачны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да пасылкі (у 1 знач.). Пасылачныя судны.
2. Які мае адносіны да пасылкі (у 2 знач.), служыць для пасылак. Пасылачная квітанцыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)