◎ Мяліса ’эльсгольцыя, Elsholzia Willd.’ (гродз., Кіс.). Яна адносіцца да сямейства губакветкавых, дзе таксама і мяліса (Melissa officinalis L.’): перанос назвы аднаго віда на другі паводлё падабенства паху.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кілі́ш ’малы кар’ер, дзе ўручную нарыхтоўваюць торф на паліва’ (Яшк.). Ці не звязана з укр. кілаш ’гаршчок для кашы’, якое, аднак, само лічыцца незразумелым (ЕСУМ, 2, 432).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Лугоўе, лугоўя ’ямка, выкапаная курыцай на зямлі’, ’месца, дзе качаўся конь’ (віл., Сл. ПЗБ). З лагоўя < прасл. logovьje. Аб мене а > у гл. Карскі, 1, 112–113.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ма́гній ’метал, хімічны элемент Mg’ (ТС), успрынята з рус. мовы, дзе магний паходзіць з н.-лац. magnēsium < ст.-грэч. Μαγνησία ’назва горада ў Малой Азіі’ (Лёхін, 415).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вяшчу́н (БРС, Грыг., КТС). Укр. віщун, рус. вещун ’тс’. Крыніца бел. і ўкр. слоў — рус. мова, дзе вещун < вещать. Адносна такога тыпу словаўтварэння гл. Слаўскі, SP, 134.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Асаві́к ’грыб падасінавік, Leccinum (Boletus) aurantiacum, Leccinum testaceo-scabrum = Boletus rufescens’. Ад аса ’асіна’ (гл. асіна) праз прыметнік асовы з дапамогай суф. ‑ік паводле месца, дзе расце.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аўдыто́рыя. Новае запазычанне праз рус. мову (Крукоўскі, Уплыў, 76), дзе з лац. auditorium, пераробленага па ўзору слоў на ‑ия (пач. XIX ст.), гл. Шанскі, 1, А, 175.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бако́нка ’балонка, шыба ў акне; аканіца’ (Бяльк.), ’фортачка’ (Гарэц., Нас.), бако́наўка дзверцы ў печцы, дзе закрываецца юшка’ (Касп.). Відавочна, сінкопай з абако́нка (аб‑акон‑ка, *ob‑ + ‑okъno).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адле́глы, адлегласць, ст.-бел. отлеглый ’адлеглы’ (1624) (Нас. гіст.), отлеглость ’адлегласць’ (1584) (Нас. гіст.) < польск. odległy, odległość, дзе, відаць, калька з ням. abliegend ’адлеглы’ (Мартынаў, SlW, 68).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
быль, ‑і, ж.
1. Тое, што сапраўды было, адбывалася, у адрозненне ад выдумкі, небыліцы. [Нікодым:] — Тут, чалавеча, так перамешана быль з небыліцай, што цяжка адрозніць, дзе праўда, а дзе творчая фантазія расказчыкаў. Машара.
2. Расказ, апавяданне аб праўдзівым здарэнні. Круглы год шумяць над Юркавай магілай высокія клёны. З пакалення ў пакаленне будзе перадавацца быль пра яго кароткае, але яркае жыццё. Курто. І зноў палілася старая быль пра камень: — Гэта было даўно, яшчэ пры паншчыне. Пестрак. Быль як смала, а небыліца як вадзіца. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)