разлі́к, -у, м.
1. гл. разлічыць, разлічыцца.
2. Плата за работу, паслугі і пад.
3. Намер, меркаванне.
Хітры р.
4. Карыслівыя намеры, меркаванні.
Матэрыяльныя разлікі.
5. Расплата, пакаранне.
Р. будзе суровы.
6. Беражлівасць у расходаванні сродкаў.
Жыць з разлікам.
7. Група байцоў, якая абслугоўвае гармату, мінамёт, кулямёт і пад.
Мінамётны р.
◊
Брацца (прымацца) у разлік — улічвацца, брацца пад увагу.
Браць (узяць) у разлік — улічваць (улічыць), прымаць (прыняць) пад увагу.
Звесці разлікі з кім —
1) узаемна разлічыцца грашамі;
2) адпомсціць каму-н. за абразу, знявагу.
|| прым. разліко́вы, -ая, -ае (да 2 знач.).
Р. месяц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
упе́рад.
1. прысл. У напрамку перад сабой, у напрамку паступальнага руху.
Зрабіць два крокі ў.
У., да новых перамог!
Рухаць навуку ў. (перан.). Крок у. (перан.: поспех у чым-н.).
2. прысл. Спярша, раней, раней за каго-, што-н.; некалі, даўней.
У. падумай, а потым гавары.
Ён управіўся з заданнем у. за мяне.
Тут у. было зусім па-іншаму.
3. прысл. У лік будучага, авансам.
Узяць грошы за месяц у.
4. прыназ. з Р. Раней за каго-н.
Не лезь у. бацькі ў пекла (прымаўка пра непатрэбную паспешлівасць).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
◎ Ноў 1 ’маладзік’ (ваўк., Сл. ПЗБ). Паводле Машыннага (Atlas, 1, к. 5), вынік экспансіі з захаду ўтварэнняў з ’новы’ (пра месяц) на тэрыторыю з матывацыяй ’малады’, параўн. польск. now, nowy miesiąc, księżyc na nowiu, чэш. лоі/ (mesie), mesie na nove, ням. Neumond, англ. new moon, франц. nouvelle tune, лац. luna nova і пад. Рус. месяц на нови (Даль, без указ, месца) і зафіксаванае ў слоўніку Жэляхоўскага ўкр. нів знаходзяцца на перыферыі гэтай інавацыі, аднак параўн. рус. арх. нова ’маладзік’ (СРНГ). Па паходжанню кароткі прыметнік (*пооъ < *пооъ mesęcb) або адпрыметнікавы назоўнік (*novb), гл. новы.
◎ Ноў 2, (новь) ’час з’яўлення новага хлеба, новы хлеб’ (Нас.), от нова до нова ’круглы год, ад старога да новага ўраджаю’ (ТС), рус. новь ’новы ўраджай; нешта новае, якое толькі што з’явілася’. Да новы (*пооъ), параўн. навіна ’новы ўраджай, першы ўраджай’.
◎ Ноў 3 ’новаўзаранае поле, цаліна’ (Яшк.), сюды ж коўка ’тс’ (Бяльк.), рус. новь ’тс’. Да новы ’новаўзараны’, параўн. навіни ’новаўзаранае поле’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
glob, ~u
м.
1. нябеснае цела; планета;
2. зямны шар;
glob ziemski — зямны шар;
srebrny glob астр. месяц
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
адчы́сціць, ‑чышчу, ‑чысціш, ‑чысціць; заг. адчы́сць; зак., каго-што.
1. Чысцячы, зняць, вывесці. Адчысціць іржу. // ад чаго. Вычысціць, пазбавіць бруду, плям. Адчысціць боты ад бруду.
2. перан. Разм. Высарамаціць, адчытаць. Волька так адчысціла старую, што тая можа з месяц, перш чым выйсці на вуліцу, азіралася ў абодва бакі — ці няма дзе часам Волькі паблізу. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ландша́фт, ‑у, М ‑фце, м.
1. Агульны выгляд мясцовасці; пейзаж. Раўнінны ландшафт. □ Месяц быў поўны, чырвоны, на яго паверхні чарнелі абрысы далёкага таямнічага ландшафту. Лупсякоў. Рыгору хацелася выкарыстаць апошнія дні .. [для агляду] сілцоўскіх летніх ландшафтаў. Гартны.
2. Вясковы краявід на малюнку, карціне.
3. Спец. Сукупнасць тыповых прыкмет якой‑н. мясцовасці. Азёрны ландшафт. Горны ландшафт. Вывучыць ландшафт.
[Ням. Landschaft.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чырвані́ць, ‑ваню, ‑воніш, ‑воніць; незак., каго-што.
1. Рабіць чырвоным, барвовым, надаваць чырвоны, барвовы колер каму‑, чаму‑н. Дзесь за клёнам Месяц чырваніў усход. Колас.
2. Фарбаваць у чырвоны колер. Мне ж адно спакою не дае — Дзе, якой зарою чырваніла Яна [каханая] вусны тонкія свае. Броўка.
3. Разм. Пэцкаць у што‑н. чырвонае. Чырваніць рукі фарбай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
bissextile
[bɪˈsekstaɪl]
1.
adj.
пераступны́, высако́сны
February is the bissextile month — Лю́ты — пераступны́ ме́сяц
February 29 is a bissextile day — 29 лю́тага — пераступны́ дзень
2.
n.
пераступны́ год, высако́сны год
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
усяго́I прысл
1. (разам) im Gánzen, insgesámt;
2. (толькі) nur; erst (пра час);
знайшло́ся усяго́ дво́е es méldeten sich nur zwei, es fánden sich nur zwei;
усяго́ то́лькі ме́сяц таму́ erst vor éinem Mónat
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
абры́вак, ‑рыўка, м.
Адарваны кавалак, частка чаго‑н. Неяк, бегаючы з дзецьмі па вуліцы, Ніна басанож ступіла на абрывак калючага дроту. Мележ. Вецер гнаў па небе абрыўкі хмар, і, калі месяц хаваўся за імі, рабілася, цёмна. Мікуліч. // перан. Няпоўная, незакончаная частка чаго‑н., асобны кавалак. У галаве роіліся абрыўкі думак, і іх цяжка было прывесці да парадку. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)