стра́ціць, стра́чу, стра́ціш, стра́ціць; стра́чаны; зак.
1. каго-што. Застацца без каго-, чаго-н.; панесці страты.
С. сябра.
С. працу.
У вайне Беларусь страціла кожнага трэцяга.
2. што. Без карысці, марна патраціць што-н. (пра час, грошы і пад.).
С. цэлы месяц.
С. многа грошай без патрэбы.
3. што. Не захаваць, не зберагчы што-н.
С. сілы і здароўе.
4. што. Часткова або поўнасцю пазбавіцца якіх-н. уласцівасцей, якасцей, сувязей і пад.
С. надзею.
С. давер.
С. сувязь з аднакласнікамі.
5. што. Збіцца з дарогі, згубіць след.
С. сцежку.
◊
Страціць ласку ў каго — перастаць быць у пашане, павазе.
Страціць прытомнасць — абамлець, самлець.
Страціць розум — здурнець.
|| незак. стра́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
падтачы́ць 1, ‑тачу, ‑точыш, ‑точыць; зак., што.
1. Натачыць злёгку, крыху або дадаткова. Падтачыць нож. Падтачыць сякеру.
2. Пашкодзіць, раз’ядаючы знутры, знізу (пра чарвей і пад.). [Ляксандра:] — Шашаль падтачыў падрубы. Баранавых.
3. перан. Аслабіць, падарваць (сілы, здароўе і пад.). З выгляду [Люся] была змізарнелая, бляклая — як бы цяжкая хвароба падтачыла яе і яна толькі-толькі стала на ногі. Навуменка.
•••
Камар носа не падточыць гл. камар.
падтачы́ць 2, ‑тачу, ‑точыш, ‑точыць; зак., што.
Далучыць для падаўжэння, павелічэння чаго‑н. [Янка:] — Я гэта адсяку канец вяроўкі, знізу падтачу ды спускаюся далей. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пады́спад, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Адваротны бок; спод. Падыспад шапкі. Падыспад кашулі.
2. перан. Разм. Скрыты, адмоўны бок чаго‑н. [Кузьма Чорны:] — Вялікі пісьменнік [Бальзак]. Тут, братачка, нічога не скажаш. Увесь падыспад выверне табе. Скрыган. Тут [у палоне].. [Іван] убачыў падыспад фашызму і, мабыць, упершыню зразумеў, што пагібель — не самае горшае з усяго, што можа здарыцца на вайне. Быкаў.
3. у знач. прысл. Уніз; пад што‑н. Надзець падыспад. □ Мы пачалі рыхтавацца да начлегу. Дах над галавой ёсць, а падыспад можна наламаць лапак, нарваць папараці. І спі сабе на здароўе! Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ábbauen
1.
vt
1) паніжа́ць (цэны)
2) скарача́ць (штаты)
3) здабыва́ць (вугаль)
4) разбіра́ць; зно́сіць
5) здабыва́ць (выкапні), распрацо́ўваць (радовішча)
2.
vi слабе́ць, здава́ць (пра здароўе)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
облада́ть несов.
1. улада́ць; вало́даць;
облада́ть исто́чниками сырья́ улада́ць крыніца́мі сыраві́ны;
2. (иметь какие-л. качества) мець;
облада́ть хоро́шим слу́хом мець до́бры слых;
облада́ть пра́вом мець пра́ва;
облада́ть хоро́шим здоро́вьем мець до́брае здаро́ўе;
облада́ть тала́нтом мець та́лент.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
умацава́цца сов., в разн. знач. укрепи́ться; (твёрдо обосноваться — ещё) утверди́ться; (стать прочным, надёжным — ещё) упро́читься;
бе́раг ~ва́ўся — бе́рег укрепи́лся;
праці́ўнік ~ва́ўся ў ле́се — проти́вник укрепи́лся (утверди́лся) в лесу́;
здаро́ўе ўмацава́лася — здоро́вье укрепи́лось;
яго́ стано́вішча ўмацава́лася — его́ положе́ние укрепи́лось (упро́чилось)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
па́дла, ‑ы, ж.
1. Труп жывёліны; мярцвячына. Калі звер галодны дарвецца да падлы — да яго падыходзяць бліжэй: не чуе, заняўшыся. Пташнікаў. Гэтыя агідныя звяры [гіены] кормяцца больш усялякай падлаю і рэдка нападаюць на людзей. Маўр.
2. Разм. зневаж. Аб кім‑, чым‑н. вельмі дрэнным. [Антон:] — Яшчэ гэтага толькі нам не хапала, каб псаваць сваё здароўе праз кожную падлу. Машара. Ды перабраў тут дзядзька меру: На слуп узбіўся, на халеру, Ды так аб падлу штурхануўся, Што свет яму перавярнуўся. Колас. // Лаянка, грубы зварот. — Пятрусь, уставай! — гукнула старая на печ. — Уставай, падла ты, тры гадзіны! Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пахісну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.
1. Хіснуўшы, нахіліць. Вецярок, нахлынуўшы раптоўна, І кусты, і травы пахісне. Прануза. / у безас. ужыв. Пахіснула, З ног яго [Данілку] зваліла, А ў вачах — зялёныя кругі. Бялевіч.
2. перан. Зрабіць менш устойлівым, трывалым. [Лясніцкі:] — [Немцы] хочуць пахіснуць наш аўтарытэт сярод насельніцтва і робяць бандыцкія налёты пад выглядам партызан. Шамякін. Падзеі апошніх часоў пахіснулі .. [Аўгінін] погляд на трываласць пэўнага ладу жыцця. Колас. // Прымусіць усумніцца ў чым‑н., выклікаць няўпэўненасць. Суровыя, напружаныя, часта нават небяспечныя для жыцця дні не пахіснулі нікога ні ў абкоме, ні ў райкомах. Казлоў. // Разладзіць, пагоршыць. Пахіснуць здароўе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расстро́іцца, ‑строюся, ‑строішся, ‑строіцца; зак.
1. Страціць правільнасць пастраення, стаць беспарадкавым. Калона ў момант ажывілася, расстроілася. Сачанка. Рады адразу расстроіліся, і стракаты натоўп завіраваў на платформе. Карпаў.
2. Страціць свой строй, лад (пра музычныя інструменты). Піяніна расстроілася.
3. Парушыцца, перарвацца ў сваім ходзе, працэсе. Гутарка расстроілася. Сувязь расстроілася. // Не збыцца ў выніку якіх‑н. акалічнасцей. План расстроіўся. Вяселле расстроілася.
4. Прыйсці ў заняпад. Гаспадарка расстроілася.
5. Прыйсці ў ненармальны, хваравіты стан. Здароўе расстроілася.
6. Прыйсці ў дрэнны настрой, засмуціцца. Святлана так расстроілася, што нават не запытала, якая гэта работа. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разбуры́ць
1. zerstören vt;
разбуры́ць ушчэ́нт [дашчэ́нту] dem Érdboden gléichmachen аддз; áusrotten vt (выкараніць);
2. (здароўе і г. д) zerstören vt, untergráben* неаддз vt, ruiníeren vt, zu Grúnde ríchten;
3. (загубіць, знішчыць) zerstören vt; verníchten vt;
разбуры́ць пла́ны Pläne zuníchte máchen [veréiteln]
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)