Траншэ́я ’выкапаны глыбокі роў для абароны’ (ТСБМ, Некр. і Байк.). Праз рус. транше́я ’тс’ з франц. tranchée ’роў, траншэя для закладкі фундамента, катлаван’, ’траншэя’ < trancher ’рэзаць, адсякаць’ (Фасмер, 4, 94; Чарных, 2, 258; Даза, 759; ЕСУМ, 5, 621).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тры́гельт ‘гасцінчык, чаявыя’ (В. Дунін-Марцінкевіч). Запазычана праз польск. tryngielt з ням. trinkgeld ‘невялікая сума грошай на пачастунак за зробленую паслугу’ (Вінцэнц), літаральна ‘грошы на выпіўку’ (ад trynken ‘піць; выпіваць’), мажліва, пры пасрэдніцтве ід. trinkgeld ‘чаявыя’. Гл. трынкнуць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Трэк ‘збудаванне для вела- і мотаспорту’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), першая фіксацыя ў 1902 г.: трэк … на лісапедах ганяюцца адзін за другім (К. Каганец). Запазычана з англ. track ‘тс’, ‘след, дарога’, відаць, праз рус. трек ‘збудаванне для веласпорту’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Трэці́раваць ‘пагардліва абыходзіцца з кім-небудзь; гнібіць’ (ТСБМ, Некр. і Байк.). Праз рускую мову (трети́ровать) і ням. traitieren з франц. traiter ‘абыходзіцца, адносіцца’ < лац. tractāre ‘абыходзіцца з кім-небудзь’ (Фасмер, 4, 101; ЕСУМ, 5, 632; Арол, 4, 101).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прапусці́ць

1. (даць прайсці) dúrchlassen* vt; éinlassen* vt, éintreten lássen* (упусціць);

2. (міма) vorbéilassen* vt; Raum gében* (каго-н. D) (даць месца);

3. (праз што-н.) dúrchlassen* vt;

4. (не ўпамянуць) áuslassen* vt; fórtlassen* vt; überspríngen* vt;

5. (урок і г. д.) versäumen vt;

6. разм. (празяваць) verpássen vt, verschláfen* vt, sich (D) entgéhen lássen*;

◊

прапусці́ць мі́ма вушэ́й überhören vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

проскочи́ть сов., в разн. знач. праско́чыць; (промчаться — ещё) прамча́цца;

он проскочи́л ми́мо меня́ ён праско́чыў (прамча́ўся) мі́ма мяне́;

ко́нный разъе́зд проскочи́л в лес че́рез го́рное уще́лье ко́нны раз’е́зд праско́чыў у лес праз го́рную цясні́ну;

моне́та проскочи́ла в щёлку мане́та праско́чыла ў шчы́ліну;

в корректу́ре проскочи́ло не́сколько оши́бок разг. у карэкту́ры праско́чыла не́калькі памы́лак.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прокла́дывать несов., в разн. знач. праклада́ць, пракла́дваць; (перекладывать что, чем — ещё) пераклада́ць, перакла́дваць;

прокла́дывать доро́гу че́рез го́ры праклада́ць (пракла́дваць) даро́гу праз го́ры;

прокла́дывать я́блоки соло́мой праклада́ць (пераклада́ць, перакла́дваць) я́блыкі сало́май;

прокла́дывать курс мор., ав. праклада́ць (пракла́дваць) курс;

прокла́дывать себе́ доро́гу праклада́ць (пракла́дваць) сабе́ даро́гу;

прокла́дывать путь чему́-л. праклада́ць (пракла́дваць) шлях чаму́-не́будзь;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шы́цца ​1, шыюся, шыешся, шыецца; незак.

Разм.

1. Лезці, ісці і пад. у якое‑н. вузкае месца; туды, дзе цесна, шчытна. — Лявон крайні, — выгуквае сіпла гаспадар шапкі-кучомкі і .. шыецца ў натоўп. Кухараў. Адбіваючыся ад сабакі, Гамыра шыўся глыбей у хмыз. Колас. Дзед Трахім, які нешта рабіў у гумне і забавіўся, выйшаў, калі хлапчукі сама шыліся пад снапы. Паўлаў. // Хавацца куды‑н. Капрал наш, забыўшыся на думку пра Берлін, шыецца тварам у траву і, час ад часу, наслепа крычыць: «Агонь!» Брыль. Маланкі ў поўнач рассякалі хмары, І шыліся ў падстрэшша кажаны. Грахоўскі. Рабіў ён [шпачок] гэта смешна: шыўся ў траву галавой, не вельмі, аднак, дбаючы пра свой куртаты, карычняваты хвост. Асіпенка. // Ісці, рухацца, перамяшчацца куды‑н. Стары надзяе шапку і шыецца да дзвярэй. Мурашка. // Залазіць, забівацца, пранікаць куды‑н. [Снег] шыўся ў рукавы і за каўнер. Алешка. Золь зябка хапае за плечы, прабіраецца праз дзіравыя боты, шыецца ва ўсе складкі пацёртага шыняля. Лынькоў. / у перан. ужыв. Галасы.. [паравозаў], напоўненыя трывогай і адчаем, плавалі па-над горадам, запаўнялі вуліцы, і завулкі, і двары, шыліся ў шчыліны [акон]. Галавач. // Пралягаць, праходзіць праз што‑н. шчыльнае. Сцежка шылася праз крапіву і лопух. Адамчык.

2. перан. Старацца быць падобным на каго‑н., прыкідвацца кім‑н. [Драздовіч:] — Прыеліся ўжо «конскія партрэты» ды «саўкі», што шыюцца ў дурні. Машара.

шы́цца ​2, шыецца; незак.

1. Вырабляцца шыццём. Каця хадзіла ў шараварах і шырокай, як звычайна шыюцца начныя сарочкі, мешкаватай сукенцы. Васілевіч. Ватнікі, праўда, былі караткаватыя, а гімнасцёрка шылася як бы на волата. Навуменка.

2. безас. Разм. Пра жаданне або магчымасць шыць. Мне сёння не шыецца.

3. Зал. да шыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пралета́рый, пралета́р ’наёмны рабочы’, ’незаможны грамадзянін у Старажытным Рыме’ (ТСБМ). Для гэтых дзвюх форм магчымы дзве крыніцы запазычання. Пралетарый, відаць, праз рус. пролетарий ’тс’, якое праз ням. Proletarier узыходзіць да лац. prōlētārius ’грамадзянін, які служыць дзяржаве толькі тым, што мае дзяцей’ < prōlēs ’патомства, нашчадкі’ (гл. Фасмер, 3, 375). Форма пралета́р магла ўзнікнуць з польск. proletariusz у выніку адпадзення нязвыклага канчатка ‑usz, аднак, параўн. франц. prolétaire, з якога, відаць, чэш. proletář, польск. proletarz (Банькоўскі, 2, 782) і ўкр. пролета́р (ЕСУМ, 4, 596). Не выключана, аднак, што яна паходзіць ад пралетарый з усячэннем ‑ый. Пралетарыят з рус. пролетариат (Крукоўскі, Уплыў, 81).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Стра́ус ‘буйная афрыканская птушка’ (ТСБМ), стра́вус ‘птушка Strucio camelus’ (Некр. і Байк.). Новае запазычанне праз рус. стра́ус ‘тс’ з нов.-в.-ням. Strauss ‘тс’; іншая форма струсь ‘тс’ (Ласт.) праз польск. struś ‘тс’, сяр.-н.-ням. strûs < ст.-лац. strūtiō, strūthiō ад грэч. στρονθίων, στροῡθς ‘птушка’ (Брукнер, 521; Фасмер, 3, 771). Ст.-бел. струсъ ‘страус’ (XVII ст.) < ст.-польск. strus (Булыка, Лекс. запазыч., 145); ст.-бел. строуць ‘тс’ (XVI ст., Альтбаўэр), магчыма, непасрэдна з лацінскай, насуперак Віткоўскаму (Зб. Лімінгу, 179), які лічыць, што замена s (ś) на ц адбылася на ўсходнеславянскай глебе. Ст.-бел. пструсъ, пъструсъ (XVI ст., Скарына) з чэш. pštros ‘тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)