клас фермантаў, якія паскараюць або запавольваюць акісляльна-аднаўленчыя рэакцыі ў арганізмах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
апістагнаты́чны
(ад гр. opisthe = ззаду + gnathos = галава)
звернуты коса назад і ўніз (пра рот і сківіцы галавы насякомага).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
backward
[ˈbækwərd]1.
adv.
уза́д; наза́д; за́дам
to look backward — азіра́цца наза́д
to walk backward — ісьці́ за́дам
to read backward — чыта́ць наадваро́т
2.
adj.
1) зьве́рнуты наза́д
2) у адваро́тным кіру́нку
a backward process — адваро́тны працэ́с
3) паваро́тны
a backward movement — рух у адваро́тным кіру́нку
4) тупы́, адста́лы
5) запо́зьнены, прыпо́зьнены
6) нясьме́лы, сарамлі́вы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
to and fro
туды́ і сюды́; туды́ й наза́д; уза́д і ўпе́рад; уза́д -упе́рад
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
АШЭ́ЛЬ
(Acheul),
археалагічная культура ніжняга палеаліту ў Еўропе, Афрыцы і Азіі. Назва ад мясцовасці Сент-Ашэль каля г. Ам’ен (Пн Францыі), дзе знойдзены прылады часу рыскага зледзянення. У Еўропе вылучаюцца 3 эпохі Ашэля — стараж.-ашэльская (абэвіль, шэль), каля 900—400 тыс.г.назад, сярэдне- і познаашэльская (каля 400—100 тыс.г.назад). Людзі Ашэля (пітэкантрапы, сінантрапы і інш.) жылі ў пячорах, пад адкрытым небам, карысталіся агнём, займаліся паляваннем і збіральніцтвам. У прац. дзейнасці выкарыстоўвалі ручныя рубілы, масіўныя адшчэпы і інш. каменныя прылады.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БА́ЛІЦКІ ВАЛУ́Н,
помнік прыроды на Беларусі. За 500 м на Пн ад в. Балічы Шчучынскага р-на Гродзенскай вобласці. Валун шэрага гнейсу з мноствам крышталёў гранату, даўж. 4,1 м, шыр. 2 м, выш. 1,5 м, у абводзе 9,5 м, аб’ём 12,3 м³, маса каля 33 т. Прынесены ледавіком каля 200 тыс.г.назад са Скандынавіі. Мае 31 паўсферычнае паглыбленне (3—5 см у папярочніку, да 4 см глыбіні), зробленае чалавекам каля 2—2,5 тыс.г.назад. У язычніцкія часы прадмет пакланення.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
wspak
назад, навыварат; у адваротным напрамку;
pisać wspak — пісаць справа налева
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
◎ Наўспя́чча з няясным значэннем, тлумачыцца як ’выкінуць нагамі’ (Растарг.). Магчыма, да выспятак ’удар нагой’ (гл.), параўн. укр.ўспятки ’абцасы’, або да іншага дэрывата ад пята, пятка, што значыў хутчэй за ўсё ’выбрык, удар нагой назад (напр., у каня)’ (*ус‑пятье?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пашуґа́ць ’пакалыхаць’ (в.-дзв., Шатал.), пашу́гаць ’пакалыхаць’ (свісл., Сцяшк. Сл.). Да па- (< прасл. /?о-) і шугаць ’люляць, калыхаць’ (ваўк., шчуч.), ганц.шугацца ’гушкацца’, маст.шугалка ’арэлі’ (Сл. ПЗБ), якія можна генетычна суаднесці з літ.šukuoti ’часаць’ (слабіць рух туды і назад’).