наста́віць, -та́ўлю, -та́віш, -та́віць; -та́ўлены; зак.
1. чаго. Паставіць у значнай колькасці.
Н. стагоў сена.
Н. талерак на стол.
2. што. Накіраваць на каго-, што-н., у бок каго-, чаго-н.; нацэліць.
Н. пісталет на каго-н.
3. што. Выставіць наперад, выцягнуць.
Н. рукі.
4. што. Накіраваць на каго-, што-н. (позірк, вочы і пад.).
Н. вочы.
5. што. Падняць, зрабіць стаячым (каўнер).
Н. каўнер.
6. чаго. Пабоямі нарабіць (сінякоў, гузакоў; разм.).
7. што. Паставіць грэцца (пра самавар).
Н. самавар.
◊
Наставіць на розум — даць разумную параду, навучыць чаму-н. добраму.
|| незак. настаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вало́шкавы, ‑ая, ‑ае.
Сіні, колеру валошкі. Валошкавыя вочы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самкну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., што.
1. Злучыць шчыльна адно з адным, зрабіць суцэльным.
С. ножкі цыркуля.
С. шарэнгі.
2. Пра вочы, губы і пад.: заплюшчыць, стуліць.
|| незак. змыка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. змыка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
сму́тны, -ая, -ае.
1. гл. смута (у 1 знач.).
2. Які адчувае смутак; маркотны, сумны (пра чалавека).
Смутная дзяўчына.
Смутныя вочы (выражаюць смутак, бязрадасныя).
3. Невыразны, няпэўны (разм.).
Смутныя намёкі.
4. Трывожны, неспакойны, мяцежны.
Смутныя часы.
|| наз. сму́тнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
цьмя́ны, -ая, -ае.
1. Ледзь прыкметны, ледзь бачны; няяркі (пра святло, агонь і пад.).
2. Цёмны, пацямнелы.
Цьмянае неба.
3. перан. Без бляску, невыразны (пра вочы, погляд).
4. перан. Без яснага, выразнага сэнсу; незразумелы.
Цьмяная фармулёўка.
|| наз. цьмя́насць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
изойти́ сов. изойти́ кро́вью сысці́ (сплыць) крывёй;
изойти́ слеза́ми прапла́каць во́чы, знемагчы́ся ад слёз.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
прищу́р м.
1. (действие) прыжму́рванне, -ння ср.;
2. / глаза́ с прищу́ром во́чы з прыжму́рам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
тара́щить несов., разг. вытарэ́шчваць, вытрэ́шчваць, лупі́ць, вылу́пліваць;
тара́щить глаза́ вытарэ́шчваць (вытрэ́шчваць, лупі́ць, вылу́пліваць) во́чы;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Во́чнік ’урач-акуліст’ (БРС), «вочны сведка» (Нас.). Да вока, вочы. У першым значэнні калька рус. глазник.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́карыць ’запарушыць (вочы)’ (Жд., 1). Не вельмі ясна, відавочна, да кара (гл.); аднак семантычнае развіццё незразумелае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)