уве́даць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае;
1.
2. і
3. Праверыць, зведаць на ўласным вопыце; зазнаць, перажыць.
4.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Verbum
анлайнавы слоўнікуле́гчыся, улягуся, уляжашся, уляжацца; уляжамся, уляжацеся, улягуцца;
1. Легчы для сну, адпачынку.
2. Змясціцца (аб прадметах).
3. Асесці, апусціцца.
4.
5. Усталявацца, стаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шнур, ‑а́,
1. Тонкая вяровачка, звітая з некалькіх кручаных нітак ці некалькіх пасмаў.
2. У цесляроў — вяроўка, звычайна намазаная мелам або вугалем, для адбівання прамой лініі, разбіўкі, трасіроўкі і пад.
3. Электрычны провад, які складаецца з некалькіх ізаляваных жыл.
4. Чарада (птушак).
5. Вузкая палоска зямлі.
•••
[Ням. Schnur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лу́чыць ’трапіць, пацэліць’ (
Лучы́ць 1 ’яднаць, злучаць’ (
Лучы́ць 2 ’калоць рыбу ноччу васцямі пры святле пучка лучыны’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́йсці, выйду, выйдзеш, выйдзе;
1. Пайсці адкуль‑н., пакінуць межы чаго‑н.
2.
3. Прыйсці куды‑н., з’явіцца, апынуцца дзе‑н.; паказацца.
4.
5.
6. Зрасходавацца, кончыцца.
7.
8. Атрымацца, удацца.
9. Пра паходжанне каго‑н.
10. Здарыцца, нечакана адбыцца ў выніку чаго‑н.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
але́ 1,
I.
1. Злучае процілеглыя члены сказа і сказы; па свайму значэнню адпавядае словам «а», «аднак», «наадварот».
2. Злучае члены сказа і сказы з узаемным выключэннем; па свайму значэнню адпавядае злучнікам «а», «аднак».
3. Злучае сказы, у адным з якіх выказваецца неадпаведнасць таму, аб чым гаворыцца ў другім сказе.
II.
1. Далучае сказы і члены сказа, якія развіваюць, дапаўняюць або паясняюць выказаную думку, паўтараючы пры гэтым адно з слоў папярэдняга сказа ці словазлучэння.
2. Далучае члены сказа і сказы, звязаныя паміж сабой часавай паслядоўнасцю (часта ў спалучэнні з прыслоўямі часу або словамі, якія абазначаюць час).
3. Ужываецца ў пачатку самастойных сказаў пры рэзкім пераходзе да новай думкі або новай тэмы выказвання; адпавядае злучніку «ды».
4. Выкарыстоўваецца ў мове адной асобы пры адказе самому сабе ці нязгодзе з самім сабою або на пачатку рэплікі пры адказе субяседніку.
III.
Акалічнасці, якія перашкаджаюць ажыццяўленню чаго‑н.
але́ 2,
1.
2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
як 1, ‑а,
Буйная жвачная рагатая жывёліна, якая водзіцца ў высакагорных раёнах Цэнтральнай Азіі (свойская выкарыстоўваецца як уючная, верхавая, іншы раз як малочна-мясная).
[Тыбецкае.]
як 2,
I.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
а) падпарадкоўвае даданыя азначальныя сказы.
б) падпарадкоўвае даданыя сказы меры і ступені.
в) падпарадкоўвае даданыя сказы характару і спосабу дзеяння.
г) падпарадкоўвае даданыя дапаўняльныя сказы, захоўваючы значэнне прыслоўя спосабу дзеяння.
д) падпарадкоўвае даданыя дзейнікавыя сказы.
7.
II.
1.
а) Ужываецца для падпарадкавання даданых параўнальных сказаў.
б) ужываецца для далучэння параўнальных зваротаў.
2.
а) Далучае звароты са значэннем: у якасці або тоеснасці.
б) далучае пабочныя словы, словазлучэнні і сказы.
3.
а) Падпарадкоўвае даданыя сказы, якія абмяжоўваюць пачатак падзей галоўнага сказа.
б) ужываецца ў складаназалежных сказах з хуткай зменай падзей.
в) ужываецца ў сказах, у якіх падзеі даданага сказа адбываюцца
г)
д) падпарадкоўвае сказы, у якіх падзеі даданага сказа адбываюцца раней падзей галоўнага сказа.
4.
5.
6.
а) Падпарадкоўвае даданыя дапаўняльныя сказы, якія тлумачаць члены галоўнага сказа, выражаныя дзеясловамі ўспрыняцця.
б) падпарадкоўвае даданыя дзейнікавыя сказы.
в) падпарадкоўвае даданыя выказнікавыя сказы.
III.
1.
2.
3. Ужываецца пры выказванні здзіўлення, збянтэжанасці ў сувязі з якім‑н. пытаннем, выказваннем (звычайна ў спалучэнні са словамі «так», «гэта» і часціцамі «жа», «то» і пад.).
4. Абазначае нечаканасць дзеяння пры дзеясловах зак. трывання.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па¹,
I. з
1. Указвае на прадмет, паверхню або межы, дзе што
2. Абазначае кола дзейнасці або сферу распаўсюджвання дзейнасці.
3. Указвае прамежак часу, перыяд, на працягу якога што
4. Паказвае дзеянне, што выклікае які
5. 3 дапамогай чаго
6. У адпаведнасці, згодна з чым
7. Указвае на прадмет ці асобу, а таксама на якасць, уласцівасць каго-, чаго
8.
9. Указвае на прычыну дзеяння.
10. 3 мэтай, для чаго
11.
12. Указвае на колькасць пры размеркаванні, абазначэнні цаны, паслядоўнасці, на велічыню, памер.
13. У спалучэнні з
а)
б)
в) асабліва спалучаюцца: па паўтара, па паўтары.
II. з
1. таксама з
2.
3. Указвае на прадмет як мэту руху ці перамяшчэння.
III. з
1. Указвае на паверхню ці мяжу, дзе што
2. Указвае на месцы, што наведваюцца кім
3. Указвае на тое, на што накіравана якое
4.
5. Указвае на меру часу ці на тэрмін.
6. Указвае на падставу, аснову якога
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
за,
I. з
1. Па той бок, па-за, ззаду каго-, чаго
2. Каля, вакол чаго
3. Абазначае накіраванасць дзеяння на асобу ці прадмет.
4. Абазначае адносіны, звязаныя з замужжам.
5. Па прычыне чаго
II. з
1. Указвае на асобу або прадмет, які ахоплівае, да якога дакранаюцца пры накіраванні на яго руху.
2. Звыш якой
3.
4. Указвае на адлегласць, у межах якой што
5. Да якой
6. На працягу якога
7. Замест каго
8.
9. У абмен на што
10. Дзеля, у імя, у карысць каго-, чаго
III. з
1. Непасрэдна
2. У час чаго
3. Абазначае асобу, з’яву
4. З мэтай атрымаць, здабыць, дасягнуць.
5. Указвае на асобу або прадмет, ад якіх залежыць што
6. Указвае на знешнюю адзнаку чаго
2.
IV.
1. у
2. у
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вы́біць, ‑б’ю, ‑б’еш, ‑б’е;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)